ضریب آلفا و بتا در صندوق‌ های سرمایه‌ گذاری

ضریب آلفا و بتا دو شاخص مهم برای ارزیابی عملکرد و ریسک صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که در تحلیل و مقایسه آنها با بازار نقش کلیدی دارند. این ضرایب به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا به شکل بهتری ریسک و بازده یک صندوق را درک کنند. برای آشنایی اصولی با صندوق‌ها پیشنهاد می‌شود حتما مقاله انواع صندوق های سرمایه گذاری را مطالعه کنید.

ضریب آلفا چیست؟

ضریب آلفا (Alpha) معیاری است که برای اندازه‌گیری عملکرد یک صندوق سرمایه‌گذاری یا پرتفوی نسبت به شاخص معیار (benchmark) استفاده می‌شود. به عبارت ساده‌تر، آلفا نشان می‌دهد که صندوق تا چه اندازه بهتر یا بدتر از شاخص بازار عمل کرده است.
ضریب آلفا نشان‌دهنده توانایی مدیر صندوق در ایجاد بازده اضافی نسبت به بازده بازار است. اگر آلفا مثبت باشد، به این معنی است که صندوق عملکرد بهتری نسبت به شاخص خود داشته و اگر منفی باشد، نشان‌دهنده عملکرد ضعیف‌تر صندوق در مقایسه با شاخص است. برای مثال:

• آلفای مثبت: صندوق بیشتر از شاخص رشد کرده است.

• آلفای منفی: صندوق کمتر از شاخص رشد کرده است.

آلفا به طور معمول در تحلیل‌های مالی و ارزیابی صندوق‌های سرمایه‌گذاری به کار می‌رود تا میزان مهارت مدیریت صندوق در مقایسه با بازار مشخص شود.

حالت‌های مختلف ضریب آلفا

حالت‌های ضریب آلفا به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند:

1. آلفای مثبت (+): اگر ضریب آلفا مثبت باشد، به این معناست که صندوق یا سرمایه‌گذاری عملکردی بهتر از شاخص بازار (benchmark) داشته است. این نشان می‌دهد که مدیر صندوق توانسته است بازدهی بیشتری نسبت به آنچه بازار انتظار داشته، ایجاد کند.

2. آلفای منفی (-): در صورتی که ضریب آلفا منفی باشد، به معنای آن است که صندوق عملکردی کمتر از شاخص بازار داشته و بازده آن پایین‌تر از انتظار بازار بوده است. این حالت نشان‌دهنده ناکامی مدیر صندوق در دستیابی به بازده بالاتر نسبت به بازار است.

در مجموع، ضریب آلفای مثبت نشان‌دهنده عملکرد بهتر نسبت به بازار و آلفای منفی نشان‌دهنده عملکرد ضعیف‌تر است.

ضریب بتا چیست؟

ضریب بتا یک شاخص آماری است که نشان می‌دهد یک دارایی یا صندوق سرمایه‌گذاری چگونه نسبت به بازار (معمولاً شاخص کل) نوسان می‌کند. بتا به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا میزان ریسک نسبی یک دارایی را در مقایسه با نوسانات بازار بسنجند.

• بتای مثبت: اگر بتای یک دارایی مثبت و بیشتر از 1 باشد، یعنی دارایی به شکلی موافق با بازار حرکت می‌کند اما نوسانات آن بیشتر از بازار است. مثلاً، اگر بتای یک صندوق 1.5 باشد و بازار 10% رشد کند، انتظار می‌رود که ارزش صندوق 15% افزایش یابد.

• بتای منفی: اگر بتا کمتر از 1 باشد، نوسانات آن کمتر از بازار است و دارایی نسبتاً پایدارتر است. اگر بتای یک دارایی 0.5 باشد و بازار 10% رشد کند، انتظار می‌رود که صندوق تنها 5% رشد کند.

به طور کلی، ضریب بتا به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا ریسک سیستماتیک دارایی را بر اساس نوسانات بازار اندازه‌گیری کنند.

حالت‌های مختلف ضریب بتا

حالت‌های ضریب بتا به سه دسته کلی تقسیم می‌شود:

1. ضریب بتای مثبت (بتای بیشتر از 1): در این حالت، دارایی نسبت به بازار نوسانات بیشتری دارد. به عبارت دیگر، این دارایی به نسبت رشد یا افت بازار، تغییرات شدیدتری از خود نشان می‌دهد. سرمایه‌گذاری‌هایی که بتای بیشتر از 1 دارند، معمولاً ریسک بیشتری را به همراه دارند ولی احتمال بازدهی بالاتری نیز دارند.

2. ضریب بتای بین 0 و 1: در این حالت، دارایی به همان جهت بازار حرکت می‌کند، اما نوسانات کمتری نسبت به بازار دارد. این دارایی‌ها معمولاً ریسک کمتری دارند و نوسانات آن‌ها کنترل شده‌تر است.

3. ضریب بتای منفی: بتای منفی نشان می‌دهد که دارایی در جهت مخالف بازار حرکت می‌کند. به این معنی که زمانی که بازار رشد می‌کند، این دارایی ممکن است افت کند و بالعکس. چنین دارایی‌هایی معمولاً به عنوان محافظ در مقابل نوسانات کلی بازار استفاده می‌شوند.

با استفاده از ضریب بتا، سرمایه‌گذاران می‌توانند ریسک نسبی یک دارایی یا صندوق را نسبت به بازار کلی اندازه‌گیری کنند.

تفاوت‌های اصلی ضرایب آلفا و بتا

آلفا به بازده اضافی دارایی نسبت به شاخص مرجع اشاره دارد و معمولاً برای ارزیابی عملکرد مدیران فعال استفاده می‌شود.

بتا به نوسانات دارایی نسبت به بازار کلی اشاره دارد و بیشتر به عنوان معیار ریسک‌سنجی استفاده می‌شود.

این ضرایب به سرمایه‌گذاران در ارزیابی و مدیریت ریسک و بازده در سبد سرمایه‌گذاری‌شان کمک می‌کنند.

مزایا و معایب آلفا و بتا

مزایای ضریب آلفا به شرح زیر است:

1. تعیین کارایی مدیر سرمایه‌گذاری: ضریب آلفا به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا عملکرد یک صندوق یا دارایی را نسبت به بازده مورد انتظار و ریسک بازار ارزیابی کنند.

2. ارزیابی موفقیت مدیریت فعال: آلفای مثبت نشان‌دهنده این است که مدیران سرمایه‌گذاری توانسته‌اند بازده بیشتری نسبت به بازار ایجاد کنند.

3. اندازه‌گیری بازده مازاد: آلفا مقدار بازده اضافی‌ای را که صندوق نسبت به ریسک بازار دارد، نشان می‌دهد و برای سرمایه‌گذاران به عنوان معیاری برای ارزیابی بازده فراتر از شاخص‌ها استفاده می‌شود.

همچنین معایب ضریب آلفا عبارتند از:

1. وابسته به مدل‌ها و فرضیات: محاسبه آلفا نیاز به فرضیات و مدل‌های ریاضی دارد که ممکن است در برخی شرایط دقیق نباشند.

2. عدم درک کامل ریسک: آلفا تنها به بازده مازاد تمرکز دارد و ممکن است تمام ریسک‌های مرتبط با دارایی یا صندوق را در نظر نگیرد.

مزایای ضریب بتا به شرح زیر است:

1. اندازه‌گیری ریسک بازار: بتا به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا میزان ریسک نسبی دارایی یا صندوق نسبت به بازار را ارزیابی کنند.

2. تعیین نوسانات: بتای مثبت بزرگ‌تر از 1 نشان‌دهنده نوسانات بیشتر و ریسک بالاتر است، در حالی که بتای کوچکتر از 1 نوسانات کمتری نسبت به بازار نشان می‌دهد.

3. استفاده برای پرتفوی متعادل: از بتا می‌توان برای انتخاب دارایی‌هایی با نوسانات متناسب با سطح ریسک مورد نظر استفاده کرد.

معایب این ضریب عبارتند از:

1. ناتوانی در پیش‌بینی بازده: ضریب بتا تنها ریسک نوسانات را اندازه‌گیری می‌کند و نمی‌تواند پیش‌بینی دقیقی از بازده ارائه دهد.

2. وابستگی به داده‌های تاریخی: بتا براساس داده‌های گذشته محاسبه می‌شود و ممکن است تغییرات آینده را به درستی منعکس نکند.

آلفا و بتای صندوق را کجا می‌توان مشاهده کرد؟

آلفا و بتای صندوق‌های سرمایه‌گذاری معمولاً در گزارش‌ها و منابع مالی قابل مشاهده هستند. این اطلاعات را می‌توان از موارد زیر به دست آورد:

1. گزارش‌های دوره‌ای صندوق: معمولاً صندوق‌های سرمایه‌گذاری به صورت فصلی یا سالانه گزارش‌هایی منتشر می‌کنند که شامل ضریب آلفا و بتا است. این گزارش‌ها در وب‌سایت رسمی صندوق‌ها یا از طریق سامانه‌هایی مانند کدال (Codal.ir) در دسترس هستند.

2. سایت‌های تحلیلی مالی: سایت‌هایی مثل Fipiran.ir و Tsetmc.com که داده‌های مالی و اطلاعات مرتبط با صندوق‌های سرمایه‌گذاری را ارائه می‌دهند، معمولاً ضریب آلفا و بتای صندوق‌ها را در کنار دیگر اطلاعات کلیدی نمایش می‌دهند.

این منابع به شما امکان می‌دهند که با تحلیل این شاخص‌ها، صندوق‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری را انتخاب کنید.