نسبت قیمت به ارزش دفتری (P/B) در تحلیل بنیادی
در دنیای سرمایه‌گذاری و تحلیل بازارهای مالی، ارزیابی دقیق ارزش سهام شرکت‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از ابزارهای کلیدی در این زمینه، نسبت قیمت به ارزش دفتری (P/B) است که به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا دیدگاهی جامع‌تر نسبت به ارزشگذاری سهام به‌دست آورند.
این نسبت با مقایسه قیمت بازار سهام با ارزش دفتری آن، تصویری از میزان اعتماد بازار به دارایی‌های شرکت و پتانسیل آن برای ایجاد ارزش ارائه می‌دهد. در این مقاله، مفهوم نسبت P/B، نحوه محاسبه آن، محدودیت‌ها و کاربردهای آن در شرایط مختلف اقتصادی مانند تورم بررسی می‌شود. همچنین، به ارتباط این نسبت با شاخص‌هایی مانند ROE و معیارهای تعیین بازه مناسب برای سهام‌های ارزنده خواهیم پرداخت تا سرمایه‌گذاران بتوانند تصمیمات هوشمندانه‌تری اتخاذ کنند.
مفهوم نسبت P/B در بورس
نسبت قیمت به ارزش دفتری (P/B) یکی از ابزارهای رایج در تحلیل بنیادی است که برای ارزیابی ارزشگذاری سهام شرکت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و کمک می‌کند که متوجه شویم یک سهم بالاتر از ارزش واقعی خود و یا زیر ارزش واقعی خود قیمت‌گذاری شده است.
این نسبت نشان می‌دهد که بازار چه ارزشی برای هر واحد از دارایی‌های خالص شرکت (پس از کسر بدهی‌ها) قائل است.این نسبت مقایسه‌ای میان قیمت بازار سهام یک شرکت و ارزش دفتری هر سهم آن است. ارزش دفتری هر سهم به معنای ارزش دارایی‌های شرکت پس از کسر بدهی‌ها و تعهدات مالی است.
برای مثال، اگر نسبت P/B یک شرکت کمتر از 1 باشد، نشان‌دهنده این است که قیمت بازار آن کمتر از ارزش دفتری شرکت است و ممکن است فرصتی برای خرید سهام کم‌ارزش‌گذاری‌شده فراهم کند. اما اگر این نسبت بالاتر از 1 باشد، به این معناست که بازار برای دارایی‌های شرکت ارزش بیشتری نسبت به ارزش دفتری در نظر گرفته است.
فرمول محاسبه نسبت P/B
فرمول محاسبه این نسبت به شکل زیر است:
ارزش دفتری هر سهم از تقسیم ارزش خالص دارایی‌های شرکت بر تعداد کل سهام آن محاسبه می‌شود. به عبارت دیگر، ارزش دفتری نشان‌دهنده میزان دارایی خالص شرکت به ازای هر سهم است که فرمول محاسبه آن به شرح زیر است:
تعداد سهام شرکت/(بدهی‌ها- دارایی‌ها)=تعداد سهام شرکت/حقوق صاحبان سهام= ارزش دفتری
و پس از به‌دست آوردن ارزش دفتری دارایی‌ها، نسبت P/B به شرح زیر است:
P/B= ارزش دفتری هر سهم/قیمت پایانی سهم
محدودیت‌های نسبت P/B در بورس
نسبت P/B با وجود کاربردهای گسترده در تحلیل بنیادی، دارای محدودیت‌هایی است که سرمایه‌گذاران باید به آن‌ها توجه کنند تا تحلیل‌های دقیق‌تری انجام دهند. یکی از این محدودیت‌ها این است که این نسبت تنها بر اساس ارزش دفتری دارایی‌های شرکت محاسبه می‌شود و سودآوری واقعی شرکت را در نظر نمی‌گیرد. به عبارت دیگر، شرکت‌هایی با سودآوری بالا ممکن است در این نسبت عملکرد ضعیفی داشته باشند، زیرا نسبت P/B فقط به دارایی‌ها و نه به عملکرد عملیاتی آن‌ها وابسته است.
همچنین، این نسبت برای شرکت‌هایی که دارایی‌های غیرمشهود قابل‌توجهی دارند، مانند برندهای معروف، حق اختراع یا دانش فنی، محدودیت‌های جدی دارد. این دارایی‌ها ممکن است در ارزش دفتری منعکس نشوند و منجر به ارزیابی نادرست از ارزش واقعی شرکت شوند. به همین دلیل، در صنایع مبتنی بر دانش یا خدمات مثل استارتاپ‌ها، استفاده از این نسبت به‌تنهایی توصیه نمی‌شود.
یکی دیگر از محدودیت‌های مهم نسبت P/B، وابستگی آن به روش‌های حسابداری است. ارزش دفتری شرکت‌ها ممکن است تحت تأثیر سیاست‌های حسابداری و نحوه استهلاک دارایی‌ها تغییر کند. در نتیجه، این ارزش ممکن است همیشه بازتاب‌دهنده دقیق ارزش واقعی دارایی‌های شرکت نباشد.
علاوه بر این، نسبت P/B در مقایسه بین صنایع مختلف ممکن است گمراه‌کننده باشد، زیرا ماهیت دارایی‌ها و ساختار سرمایه در صنایع مختلف متفاوت است. به عنوان مثال، شرکت‌های مالی معمولاً نسبت P/B پایین‌تری نسبت به شرکت‌های فناوری دارند، اما این امر به‌خودی‌خود نمی‌تواند به معنای ارزنده بودن یا نبودن سهام باشد.
نکته مهم درمورد نسبت P/B در شرایط تورمی ممکن است دقت خود را از دست بدهد، زیرا ارزش دفتری دارایی‌ها ممکن است به‌روزرسانی نشود و این موضوع باعث کاهش ارتباط میان ارزش بازار و ارزش دفتری می‌شود. در نهایت، سرمایه‌گذاران باید نسبت P/B را در کنار سایر شاخص‌ها و با در نظر گرفتن شرایط بازار و صنعت مورد بررسی قرار دهند تا از تحلیل‌های نادرست جلوگیری کنند.
بیشتر بخوانید: نسبت پی بر اس P/S یا قیمت به فروش چیست؟
استفاده از نسبت P/B در زمان تورم
نسبت P/B در زمان تورم یکی از ابزارهایی است که می‌تواند تحلیل‌های بنیادی را تحت تأثیر قرار دهد. تورم به‌عنوان افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، اثر قابل‌توجهی بر ارزشگذاری دارایی‌ها و نسبت‌های مالی دارد. در شرایط تورمی ،باید اثرات استفاده از این نسبت را درنظر گرفت.
یکی از مهم‌ترین تاثیرات تورم بر نسبت P/B، ارتباط آن با ارزش دفتری دارایی‌ها است. ارزش دفتری دارایی‌ها معمولاً بر اساس قیمت‌های تاریخی ثبت می‌شود و ممکن است به‌روزرسانی نشده باشد. در شرایط تورمی، ارزش واقعی دارایی‌ها به دلیل افزایش قیمت‌ها رشد می‌کند، اما این افزایش در ارزش دفتری منعکس نمی‌شود.
به‌علاوه بر این، شرکت‌هایی که دارای دارایی‌های فیزیکی قابل‌توجهی هستند، مانند زمین، ساختمان و تجهیزات، معمولاً از تورم سود می‌برند، زیرا ارزش جایگزینی این دارایی‌ها افزایش می‌یابد. در مقابل، شرکت‌هایی که دارایی‌های غیرمشهود بیشتری دارند، مانند برندها یا دانش فنی، ممکن است تاثیر کمتری از تورم بپذیرند. همچنین، در شرایط تورمی، نرخ بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) و سودآوری شرکت‌ها ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد. این موضوع می‌تواند ارتباط میان نسبت P/B و شاخص‌هایی مانند ROE را تغییر دهد و باعث شود که سرمایه‌گذاران به تحلیل‌های مکمل دیگری مانند نسبت قیمت به درآمد (P/E) نیز نیاز پیدا کنند.
در نهایت، استفاده از نسبت P/B در زمان تورم باید با دقت انجام شود. تحلیلگران باید علاوه بر این نسبت، به شرایط کلی بازار، نرخ تورم، و ساختار دارایی‌های شرکت توجه کنند تا تصمیم‌گیری‌های بهتری داشته باشند. ترکیب این نسبت با سایر شاخص‌ها و ابزارهای تحلیلی می‌تواند به درک دقیق‌تر از ارزش سهام در شرایط تورمی کمک کند.
مفهوم عدد نسبت P/B
تفسیر نسبت P/B (قیمت به ارزش دفتری) به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا ارزشگذاری سهام یک شرکت را نسبت به دارایی‌های خالص آن بررسی کنند. این نسبت به‌طور مستقیم نشان می‌دهد که بازار چه ارزشی برای هر واحد از دارایی‌های دفتری شرکت قائل است و می‌تواند به‌عنوان معیاری برای تشخیص سهام کم‌ارزش‌گذاری‌شده یا بیش‌ازحد ارزش‌گذاری‌شده استفاده شود.
اگر نسبت P/B کمتر از 1 باشد، این وضعیت معمولاً نشان‌دهنده این است که قیمت بازار سهام شرکت کمتر از ارزش دفتری آن است. این حالت ممکن است به این دلیل باشد که بازار نسبت به آینده شرکت خوشبین نیست و یا شرکت دارای مشکلات مالی و یا عملکردی باشد. اما دلیل مهمی که به پایه این فرمول برمی‌گردد است که ممکن است دارایی‌های دفتری به‌درستی ارزشگذاری نشده باشد و ارزش واقعی کمتری دارند.
سهامی که دارای P/E کمتر از یک هست فرصت خوبی برای خرید این سهام به‌وجود می‌اورد اما خرید آن صرفا با فاکتور P/E تصمیم نادرستی است و باید با بررسی سودآوری و وضعیت مالی شرکت همراه باشد.
زمانی که نسبت P/B برابر با 1 باشد، قیمت بازار سهام دقیقاً معادل ارزش دفتری آن است. این حالت نشان می‌دهد که بازار دارایی‌های شرکت را بدون در نظر گرفتن پتانسیل رشد یا کاهش ارزشگذاری کرده است.
اگر نسبت P/B بالاتر از 1 باشد، به این معناست که بازار برای دارایی‌های شرکت ارزش بیشتری نسبت به ارزش دفتری قائل است. این حالت معمولاً برای شرکت‌هایی که دارای رشد بالا، بازدهی مناسب و آینده مالی روشن هستند، رخ می‌دهد. از سوی دیگر، نسبت P/B بالا، می‌تواند نشان‌دهنده ارزشگذاری بیش‌ازحد سهام باشد و ممکن است با افزایش ریسک سرمایه‌گذاری همراه باشد.
رابطه میان نسبت P/B و شاخص ROE
رابطه میان نسبت قیمت به ارزش دفتری (P/B) و نرخ بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) یکی از مهم‌ترین مفاهیمی است که در تحلیل بنیادی شرکت‌ها بررسی می‌شود. این دو شاخص به‌طور مستقیم با یکدیگر ارتباط دارند و تحلیل هم‌زمان آن‌ها می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره عملکرد و ارزشگذاری یک شرکت ارائه دهد.
نسبت P/B و ROE معمولاً رابطه مستقیمی دارند؛ یعنی با افزایش ROE، نسبت P/B نیز افزایش می‌یابد. دلیل این ارتباط به توانایی شرکت در تولید بازدهی از حقوق صاحبان سهام مربوط می‌شود. شرکت‌هایی که دارای ROE بالاتری هستند، به‌طور معمول نشان می‌دهند که توانایی بیشتری در ایجاد سود از دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها دارند. این توانایی معمولاً از سوی بازار با ارزشگذاری بالاتری پاداش داده می‌شود، که منجر به افزایش نسبت P/B می‌شود.
رابطه میان این دو شاخص را می‌توان به‌طور تقریبی به شکل زیر بیان کرد:
P/B≈ROE×P/E
این فرمول نشان می‌دهد که نسبت P/B به نرخ بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) و نسبت قیمت به درآمد (P/E) بستگی دارد. در نتیجه، افزایش ROE معمولاً به افزایش نسبت P/B منجر می‌شود، به‌شرطی که سایر عوامل ثابت بمانند.
جمع بندی
نسبت P/B ابزاری کاربردی در تحلیل بنیادی است که ارزشگذاری سهام را بر اساس سودآوری آن می‌سنجد. این نسبت می‌تواند نشان‌دهنده انتظارات بازار از رشد آینده یا میزان ارزنده بودن سهام باشد. با این حال، تفسیر آن به عوامل مختلفی مانند صنعت، شرایط اقتصادی، و نرخ رشد شرکت وابسته است. برای دقت بیشتر، بهتر است از این شاخص در کنار معیارهای دیگر و تحلیل‌های مکمل استفاده شود.
