نسبت‌ های مالی کدامند و چه اهمیتی دارند؟

نسبت‌های مالی ابزارهای تحلیلی کلیدی هستند که اطلاعات حیاتی درباره وضعیت مالی، کارایی عملیاتی، و سلامت اقتصادی شرکت‌ها ارائه می‌دهند. این نسبت‌ها با مقایسه متغیرهای مختلف از صورت‌های مالی شرکت، به سرمایه‌گذاران، مدیران و تحلیل‌گران کمک می‌کنند تا تصمیمات بهتری در زمینه سرمایه‌گذاری و مدیریت منابع اتخاذ کنند. در این مقاله به بررسی گروه نسبت‌های مالی می‌پردازیم.

نسبت مالی

نسبت مالی یک ابزار تحلیلی در حسابداری و مالی است که برای ارزیابی وضعیت مالی و عملکرد یک شرکت استفاده می‌شود. این نسبت‌ها حاصل مقایسه مقادیر مختلف از صورت‌های مالی (مانند ترازنامه و صورت سود و زیان) هستند و اطلاعات مفیدی درباره نقدینگی، سودآوری، کارایی عملیاتی، و میزان بدهی یک شرکت ارائه می‌دهند. نسبت‌های مالی برای تحلیل‌گران، سرمایه‌گذاران و مدیران ابزار مهمی برای تصمیم‌گیری‌های مالی و سرمایه‌گذاری به شمار می‌روند.

هدف استفاده از نسبت‌های مالی

هدف از استفاده از نسبت‌های مالی، ارزیابی و تحلیل وضعیت مالی و عملکرد یک شرکت است تا اطلاعات دقیق و قابل اعتمادی برای تصمیم‌گیری‌های مدیریتی، سرمایه‌گذاری و تأمین مالی فراهم شود. این نسبت‌ها به مدیران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا نقاط قوت و ضعف شرکت را شناسایی کرده و برای بهبود وضعیت مالی یا انتخاب سرمایه‌گذاری مناسب برنامه‌ریزی کنند.

با استفاده از نسبت‌های مالی، امکان مقایسه عملکرد شرکت در دوره‌های زمانی مختلف یا مقایسه آن با سایر شرکت‌های هم‌صنعت فراهم می‌شود. علاوه بر این، نسبت‌های مالی برای پیش‌بینی روندهای آینده و مدیریت ریسک نیز بسیار مهم هستند. به‌طور کلی، هدف اصلی استفاده از این ابزار، بهبود شفافیت مالی و افزایش قابلیت اطمینان در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری است.

نسبت‌های مالی کلیدی

نسبت‌های کلیدی در تحلیل مالی، ابزارهای مهمی برای ارزیابی عملکرد و وضعیت مالی یک شرکت هستند. این نسبت‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند و هر یک جنبه خاصی از سلامت یا عملکرد مالی را بررسی می‌کنند. نسبت‌های مالی عبارتند از نسبت‌های نقدینگی، اهرمی، سودآوری و ارزش بازار است که در ادامه به هرکدام می‌پردازیم.

نسبت‌های نقدینگی

نسبت‌های نقدینگی ابزارهای مالی هستند که توانایی یک شرکت در انجام تعهدات کوتاه‌مدت خود را اندازه‌گیری می‌کنند. این نسبت‌ها نشان می‌دهند که شرکت تا چه حد قادر است بدهی‌های کوتاه‌مدت خود را با استفاده از دارایی‌های جاری بپردازد. نسبت‌های مهم نقدینگی شامل موارد زیر است:

1. نسبت جاری (Current Ratio)

نسبت جاری توانایی شرکت را برای پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت از طریق دارایی‌های جاری نشان می‌دهد. این نسبت از تقسیم دارایی‌های جاری بر بدهی‌های جاری به‌دست می‌آید. نسبت جاری بالای 1 نشان می‌دهد که شرکت دارایی‌های کافی برای پوشش بدهی‌های خود دارد.

بدهی جاری /دارایی جاری= نسبت جاری

2. نسبت آنی (Quick Ratio)

این نسبت نقدینگی شدیدتر و محافظه‌کارانه‌تری است، زیرا موجودی کالا را که ممکن است به‌سرعت نقد نشود، از دارایی‌های جاری حذف می‌کند. نسبت آنی نشان می‌دهد که شرکت چگونه می‌تواند تعهدات کوتاه‌مدت خود را بدون تکیه به فروش موجودی پرداخت کند.

بدهی جاری/ (موجودی کالا-دارایی جاری)=نسبت جاری

3. نسبت وجه نقد (Cash Ratio)

این نسبت فقط به نقدینگی کاملاً در دسترس (وجه نقد و معادل نقدی) توجه دارد و نشان می‌دهد که شرکت چگونه می‌تواند بدهی‌های کوتاه‌مدت خود را با استفاده از پول نقد پرداخت کند. این نسبت شدیدترین شاخص نقدینگی است و هرچه بالاتر باشد، نشان‌دهنده توانایی بیشتر شرکت برای پرداخت تعهدات کوتاه‌مدت با پول نقد است.

 بدهی جاری/وجه نقد =نسبت وجه نقد

نسبت‌های اهرمی

نسبت‌های اهرمی یا بدهی، از ابزارهای مهم تحلیل مالی هستند که نشان می‌دهند یک شرکت تا چه میزان از بدهی برای تأمین مالی فعالیت‌های خود استفاده می‌کند. این نسبت‌ها میزان وابستگی شرکت به منابع مالی خارجی و ریسک مرتبط با بدهی‌ها را مشخص می‌کنند. نسبت‌های اهرمی به‌دلیل ارزیابی ریسک مالی و توانایی شرکت در مدیریت بدهی‌ها، کمک به سرمایه‌گذاران و وام‌دهندگان در تصمیم‌گیری درباره سرمایه‌گذاری یا اعطای وام و تعیین میزان انعطاف‌پذیری مالی شرکت در برابر تغییرات اقتصادی مهم است. مهم‌ترین نسبت‌های اهرمی به‌شرح زیر است:

نسبت بدهی (Debt Ratio)

این نسبت درصد دارایی‌های شرکت را که از طریق بدهی تأمین مالی شده‌اند نشان می‌دهد. نسبت بدهی بالا می‌تواند نشان‌دهنده ریسک مالی بیشتر باشد، اما در برخی صنایع (مانند بانکداری) امری طبیعی است.

کل دارایی /کل بدهی =نسبت بدهی

نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام (Debt to Equity Ratio)

این نسبت میزان بدهی شرکت را نسبت به سرمایه‌ای که صاحبان سهام تأمین کرده‌اند، اندازه‌گیری می‌کند. نسبت بالاتر نشان می‌دهد که شرکت بیشتر به منابع مالی خارجی وابسته است، که می‌تواند به معنای ریسک بالاتر باشد.

حقوق صاحبان سهام/کل بدهی ها=نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام

نسبت پوشش بهره (Interest Coverage Ratio)

این نسبت نشان‌دهنده توانایی شرکت در پرداخت هزینه‌های بهره وام‌ها از طریق سود عملیاتی است. نسبت بالاتر از 1 نشان می‌دهد که شرکت به راحتی توان پرداخت هزینه‌های بهره را دارد.

هزینه بهره/سود قبل از بهره و مالیات=نسبت پوشش نرخ بهره

نسبت‌های فعالیت

نسبت‌های فعالیت از ابزارهای مهم تحلیل مالی هستند که عملکرد عملیاتی و کارایی شرکت را در استفاده از منابع خود (مانند دارایی‌ها، سرمایه و بدهی‌ها) بررسی می‌کنند. این نسبت‌ها میزان کارایی شرکت در مدیریت دارایی‌ها و توانایی آن در تبدیل منابع به درآمد یا سود را نشان می‌دهند. نسبت‌های فعالیت به ارزیابی کارایی عملیاتی شرکت،کمک به سرمایه‌گذاران در بررسی استفاده موثر از منابع و ارائه بینشی درباره روندهای مدیریت دارایی‌ها، موجودی و بدهی‌ها کمک می‌کند. درادامه به‌توضیح انواع نسبت‌های فعالیت می‌پردازیم.

نسبت گردش موجودی کالا (Inventory Turnover Ratio)

این نسبت نشان می‌دهد که شرکت چقدر توانسته موجودی کالا را در یک دوره مالی به فروش برساند. نسبت گردش موجودی کالا،  نشان‌دهنده فروش سریع‌تر کالاها و مدیریت موثر موجودی است.

میانگین موجود کالا/بهای تمام شده کالاهای فروش رفته=نسبت گردش موجودی کالا

نسبت گردش دارایی‌ها (Asset Turnover Ratio)

این نسبت میزان فروش خالصی را که شرکت از دارایی‌های کل خود به دست آورده، اندازه‌گیری می‌کند. عدد بالا نشان‌دهنده استفاده بهینه‌تر از دارایی‌ها برای تولید درآمد است.

کل دارایی‌ها/فروش خالص=نسبت گردش دارایی

نسبت دوره وصول مطالبات (Receivables Turnover Ratio)

این نسبت نشان می‌دهد که شرکت چقدر سریع می‌تواند بدهی‌های مشتریان (مطالبات) را وصول کند، نسبت بالاتر نشان‌دهنده وصول سریع‌تر مطالبات و مدیریت بهینه‌تر حساب‌های دریافتنی است.

نسبت گردش سرمایه در گردش (Working Capital Turnover)

این نسبت بازده سرمایه در گردش شرکت را برای تولید فروش نشان می‌دهد و این نسبت بیانگر استفاده مؤثر از سرمایه در گردش برای تحقق درآمد است.

[سرمایه در گردش (دارایی جاری - بدهی جاری)]-فروش خالص=گردش سرمایه در گردش

نسبت دوره پرداخت بدهی‌ها (Payables Turnover Ratio)

این نسبت نشان می‌دهد که شرکت به چه سرعتی می‌تواند بدهی‌های خود را به تامین‌کنندگان پرداخت کند. نسبت پایین‌تر می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات در پرداخت بدهی‌ها باشد.

میانگین حساب‌های پرداختنی/بهای تمام‌شده کالاهای فروش رفته​=نسبت پرداخت بدهی

نسبت‌های سودآوری

نسبت‌های سودآوری نشان‌دهنده توانایی یک شرکت در کسب سود در مقایسه با هزینه‌ها، فروش یا سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده است. این نسبت‌ها به تحلیلگران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا میزان موفقیت و کارایی شرکت در تولید سود را ارزیابی کنند. نسبت های سود‌آوری به ارزیابی عملکرد مالی و ارزیابی مدیریت کمک می‌کند.

حاشیه سود ناخالص (Gross Profit Margin)

حاشیه سود ناخالص نشان‌دهنده درصد سود ناخالص شرکت از فروش خالص است، این نسبت میزان کنترل هزینه‌های تولید را ارزیابی می‌کند.

 100*[فروش خالص /سود ناخالص]=حاشیه سود ناخالص

حاشیه سود عملیاتی (Operating Profit Margin)

این نسبت درصد سود عملیاتی را از فروش خالص نشان می‌دهد. نسبت حاشیه سود عملیاتی بازده عملیات اصلی شرکت بدون در نظر گرفتن هزینه‌های مالی و مالیات را بررسی می‌کند.

 100*[فروش خالص /سود عملیاتی]=حاشیه سود عملیاتی

بازده دارایی‌ها (Return on Assets - ROA)

این نسبت توانایی شرکت در کسب سود از دارایی‌های کل خود را بررسی می‌کند. این نسبت، نشان‌دهنده میزان کارایی استفاده از دارایی‌ها است.

 100*[کل دارایی‌ها /سود خالص]=بازده دارایی‌ها

بازده حقوق صاحبان سهام (Return on Equity - ROE)

این نسبت نشان می‌دهد که شرکت چگونه از سرمایه سهامداران برای تولید سود استفاده کرده است. این نسبت معیاری از سود سهامداران را نشان می‌دهد.

 100*[حقوق صاحبان سهام/سود خالص]=بازده حقوق صاحبان سهام

نسبت‌های ارزش بازار

نسبت‌های ارزش بازار یکی از ابزارهای مهم در تحلیل بنیادی هستند که به ارزیابی عملکرد یک شرکت در بازار سرمایه می‌پردازند. این نسبت‌ها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا ارزش یک سهم را با توجه به عملکرد شرکت و شرایط بازار تعیین کنند و تصمیمات آگاهانه‌تری برای خرید یا فروش سهام بگیرند.

نسبت قیمت به درآمد (P/E Ratio)

این نسبت، قیمت یک سهم را در مقایسه با درآمد هر سهم (EPS) بررسی می‌کند،  نسبت p/e نشان‌دهنده انتظارات بازار از رشد سودآوری شرکت در آینده است.

P/E=قیمت سهم/​سود هر سهم

نسبت قیمت به فروش (P/S Ratio)

نسبت قیمت به فروش قیمت سهام شرکت را نسبت به میزان فروش آن ارزیابی می‌کند، p/s ارزیابی می‌کند که آیا سهم در بازار بالاتر یا پایین‌تر از ارزش خالص دارایی‌های شرکت معامله می‌شود.

P/S=فروش شرکت به‌ازای هر سهم/​قیمت بازار سهم

نسبت قیمت به ارزش دفتری (P/B Ratio)

نسبت قیمت به ارزش دفتری، قیمت سهام را نسبت به ارزش دفتری هر سهم مقایسه می‌کند، P/B رزیابی می‌کند که آیا سهم در بازار بالاتر یا پایین‌تر از ارزش خالص دارایی‌های شرکت معامله می‌شود.

P/B=ارزش دفتری به‌ازای هر سهم/​قیمت سهم

جمع‌بندی

نسبت‌های مالی ابزارهای قدرتمندی برای تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران هستند تا وضعیت شرکت‌ها را به‌طور دقیق بررسی کنند. هر دسته از این نسبت‌ها به یک جنبه خاص از عملکرد شرکت تمرکز دارد و برای تصمیم‌گیری‌های استراتژیک و سرمایه‌گذاری ضروری است. شناخت و تحلیل این نسبت‌ها به افراد کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری در بازار مالی اتخاذ کنند.