سرمایه گذاری در سبدگردانی بهتر است یا صندوق سرمایه گذاری؟
در این مقاله به بررسی مزایا و معایب روش های سرمایه گذاری غیر مستقیم توسط شرکت های سبدگردانی و صندوق های سرمایه گذاری پرداخته شده است و در نهایت سعی شده تفاوت سبدگردانی و صندوق سرمایه گذاری مورد بررسی قرار گیرد چرا که این موضوع به فعالان بازار سرمایه کمک میکند تا تصمیمگیری بهتری درباره نحوه تخصیص سرمایه خود در بخش‌های مختلف داشته باشند. لازم به ذکر است جهت انتخاب صندوق سرمایهگذاری یا سبدگردانی که دو روش سرمایهگذاری غیرمستقیم در بورس هستند بایستی مواردی مانند میزان سرمایه، میزان ریسک‌پذیری، زمان سرمایهگذاری و سایر موارد در نظر گرفته شود. به طور کلی در صورتی که سرمایه کم باشد و میزان سود خیلی مورد توجه نباشد، صندوق سرمایهگذاری بهتر از سبدگردانی است. د اما اگر سرمایه قابل توجه باشد و افق زمانی سرمایهگذاری حداقل یک سال باشد و تمایل کسب سود بیشتر از کلیت بازار وجود داشته باشد باید گفت که غالبا سبدگردانی بهتر از صندوق سرمایهگذاری است.
سبدگردانی چیست؟
شرکت سبدگردان نهاد مالی و دارای مجوز رسمی از سازمان بورس اوراق بهادار است که هدف آن مدیریت دارایی متقاضیان و سرمایه گذاران خواهد بود. به عبارت دیگر سبدگردانی به خرید و فروش اوراق بهادار و مدیریت دارایی ها توسط شخص سبدگردان برای سرمایه گذار گفته می‌شود که معمولا مطابق قرارداد مشخصی و برای مدت مشخصی صورت خواهد گرفت. سبدگردان این اختیار را دارد که به وکالت از شخص نسبت به تشکیل پرتفوی سرمایه گذاری اقدام نماید. معمولا در سبدگردانی از دارایی هایی نظیر سهام، اوراق درآمد ثابت، واحدهای صندوقهای سرمایهگذاری، گواهی سکه و گواهی سپرده کالایی و ..... استفاده می شود.
سبدگردانی به دو صورت رسمی و غیررسمی صورت میگیرد. سبدگردانی رسمی توسط شرکت های سبدگردانی که شخصیت حقوقی دارند و زیر نظر سازمان بورس فعالیت می نمایند و در طرف مقابل اشخاص حقیقی هستند که برای افراد وظیفه مدیریت پرتفوی را بر عهده خواهند گرفت که به این حالت سبدگردانی غیر رسمی گفته می شود.
سبدگردانی غیر رسمی نیز بر خلاف قانون بازار بوده که مخاطرات بسیار زیادی را برای هر دو طرف دارد.
در فرآیند سبدگردانی برای هر یک از سرمایه‌گذاران، به‌صورت جداگانه و پس از بررسی های کارشناسی شده سبدی تشکیل می‌شود که ترکیب آن با توجه به سطح ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار و میزان سرمایه او تعیین و نظرات شخصی او در مورد سرمایهگذاری در نظر گرفته می‌شود. به عبارت دیگر ترکیب پرتفوی اشخاص متفاوت است و ممکن است در یک سبد از اوراق درآمد ثابت بیشتر استفاده شود اما در سبد دیگری هیچ بخش از پرتفو به اوراق درآمد ثابت اختصاص داده نشود.
مدت زمان قرارداد سبدگردانی نیز معمولا یک‌سال است. در صورت خروج پیش از اتمام قرارداد، محدودیت‌هایی برای سرمایه‌گذار اعمال خواهد شد. علاوه بر این در کنار مزایای خوبی که خدمت سبدگردانی برای سرمایه گذاران دارد باید به این موضوع توجه کرد که کارمزد سبدگردانی که از دو بخش کارمزد ثابت و کارمزد متغییر تشکیل شده است به نسبت مبلغ سود سرمایه گذاری قابل توحه باشد و بازدهی شخص نسبت به سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری و یا سرمایه گذاری مستقیم کمتر باشد. لازم به ذکر است که کارمزد مدیریت سبد یا کارمزد ثابت، درصدی مشخص از میانگین ارزش سبد است که به صورت روزانه در طول قرارداد محاسبه می‌شود و در انتهای قرارداد و توسط شرکت سبدگردان از اصل دارایی کسر می‌شود که حدودا معادل 1 الی 2 درصد کل ارزش سبد است. در طرف مقابل هم کارمزد عملکرد سبد (درصد سبدگردانی) نیز وجود دارد که ثابت نیست و طبق سود محقق شده و قرارداد سبدگردانی نوشته شده می‌تواند متغیر باشد. به عنوان مثال به ازای بازدهی بیشتر از ۲۰ درصد یا بازدهی بیشتر از سود سپرده بانکی، طبق قراداد ۲۰ درصد سود سبدگردانی را به عنوان کارمزد عملکرد سبد از شما کسر میکند.
صندوق سرمایه گذاری چیست؟
صندوق سرمایه گذاری همانند شرکت سبدگردانی یک نهادی مالی است که در قالب یک شرکت زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار به فعالیت می‌پردازد. صندوق های سرمایه گذاری معمولا توسط بانک‌ها و شرکت‌های مشاور سرمایه گذاری و سبدگردانی تاسیس می‌شوند. در یک تعریف کلی، صندوق‌ها، سرمایه‌های خرد و کلان افراد را جمع‌آوری و در دارایی‌های مختلف مثل سهام شرکت‌های بورسی، سپرده‌های بانکی و… سرمایهگذاری می‌کنند. انواع مختلفی از صندوق‌ها با توجه به نوع سرمایهگذاری خود، ریسک و بازدهی متفاوت وجود دارند که تنوع در آن ها باعث جذابتر شدن سرمایه گذاری در آن ها شده است.
در یک تقسیم بندی کلی میتوان صندوق ها را در دو دسته کلی قرارداد که این تقسیم بندی بر اساس روش انجام معاملات آنها خواهد بود
- صندوق قابل معامله در بورس یا ETF
- صندوق مبتنی بر صدور و ابطال
اگر واحدهای صندوق را از طریق مراجعه به کارگزاری و سایت صندوق تهیه کنیم، آن را با عنوان صندوق مبتنی بر صدور و ابطال می‌شناسیم. اما در صورتی که امکان خرید واحدهای یک صندوق سرمایه گذاری از طریق کد بورسی و سامانه معاملاتی کارگزاری فراهم باشد آنگاه گفته می شود که صندوق معامله در بورس یا ETF است. غالبا صندوق معامله در بورس از نقدشوندگی بیشتر برخوردارند.
بازدهی صندوقهای سرمایهگذاری با استفاده از ارزش خالص دارایی یا NAV ارزیابی و سپس واحدهای آن قیمت‌گذاری می‌شوند. ارزش خالص دارایی، قیمتی است که سرمایه‌گذار برای خرید یک واحد سرمایهگذاری صندوق، پرداخت می-کند. NAV حاصل تقسیم ارزش مجموعه سرمایهگذاری در صندوق بر تعداد سهام موجود در آن است که در پایان هر روز معاملاتی و با توجه به تغییرات قیمت سهام اوراق بهادار و سودهای نقدی تعلق گرفته به آن، محاسبه می‌شود. در خصوص صندوق هایی که قابل معامله در بورس هستند (ETF) می بایست که قیمت تابلو به صورت روزانه و لحظه ای ارائه گردد. با توجه به ماهیت صندوق این قیمت می تواند از قیمت NAV کمتر یا بیشتر شود به عبارت دیگر صندوق های میتوانند حباب مثبت یا منفی به خود بگیرند و بیشتر از ارزش خود یا کمتر از آن معامله شوند.
تفاوت سبدگردانی با صندوق سرمایه گذاری
سطح ریسک‌پذیری سبدگردانی و صندوق سرمایهگذاری
تفاوت سبدگردانی و صندوق سرمایهگذاری در وهله اول به نحوه سنجشِ سطح ریسک‌پذیری افراد برمی‌گردد. در فرآیند سبدگردانی، ابتدا سبدگردان با انجام یک مصاحبه، سطح ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار را می‌سنجد و متناسب با آن به مدیریت دارایی‌های او مشغول می‌شود. در فرآیند سرمایهگذاری در صندوقهای سرمایهگذاری سرمایه‌گذار، نوعِ صندوق مورد نظر خود را با توجه به سطح ریسک اعلام شده توسط صندوق انتخاب میکند.
حداقل سرمایه اولیه سبدگردانی و صندوق سرمایهگذاری
مهمترین تفاوت سبدگردانی و صندوق سرمایهگذاری به میزان حداقل سرمایه اولیه مورد نیاز برای سرمایهگذاری برمی‌گردد. حداقل سرمایه اولیه برای سبدگردانی در شرکت‌های مختلف، متفاوت است و در حال حاضر از 500 میلیون تومان تا چند میلیارد تومان متغیر است. حداقل سرمایه اولیه برای خرید یک واحد از صندوقهای سرمایهگذاری صدور و ابطالی در حال حاضر، بازه تقریبی هزار تومان است. حداقل سرمایه در صندوقهای سرمایهگذاری قابل معامله در بورس (ETF) مطابق با حداقل مبلغ خرید سهام و معادل ۵۰۰ هزار تومان است.
اختصاصی بودن سرمایهگذاری (فردی و جمعی بودن)
دیگر تفاوت صندوق سرمایهگذاری و سبدگردانی ماهیت فردی و جمعی بودن آن ها است. در سبدگردانی، سرمایهگذاری به طور اختصاصی برای فردِ سرمایه‌گذار و با توجه به سطح ریسک‌پذیری و میزان سرمایه او انجام می‌شود. در صندوقهای سرمایهگذاری، فرآیند سرمایهگذاری برای جمعی از سرمایه‌گذاران که سطح ریسک پذیری متفاوت دارند و با سرمایه‌های مختلف واحدهای صندوق را خریداری کرده‌اند، انجام می‌شود. گرچه به صورت کلی صندوق های سرمایه گذاری برای طیف های متنوع سرمایه گذاری نیز طراحی های خاص خود را دارند اما در سبدگردانی شخصی سازی معاملات خیلی دقیق تر انجام می شود.
مدت زمان سرمایهگذاری سبدگردانی و صندوق سرمایهگذاری
یکی دیگر از تفاوت‌های بارز صندوق سرمایهگذاری و سبدگردانی، مدت زمان سرمایهگذاری است. قرارداد سبدگردانی معمولا در بازه‌های زمانی یکساله یا دوساله منعقد می‌شوداما سرمایهگذاری در صندوق، در بازه کوتاه‌مدت (چند روز) تا بلندمدت امکان‌پذیر است.
سبدگردانی بهتر است یا صندوق سرمایه گذاری
لازم به ذکر است جهت انتخاب صندوق سرمایهگذاری یا سبدگردانی که دو روش سرمایهگذاری غیرمستقیم در بورس هستند بایستی مواردی مانند میزان سرمایه، میزان ریسک‌پذیری، زمان سرمایهگذاری و سایر موارد را در نظر بگیرید. در صورتی که سرمایه کم باشد و میزان سود خیلی مورد توجه نباشد، صندوق سرمایهگذاری بهتر از سبدگردانی است. اما اگر سرمایه قابل توجه باشد و افق زمانی سرمایهگذاری حداقل یک سال باشد و تمایل کسب سود بیشتر از کلیت بازار وجود داشته باشد باید گفت که غالبا سبدگردانی بهتر از صندوق سرمایهگذاری است. باید به این موضوع هم توجه داشت که ریسک سبدگردانی بیشتر از صندوقهای سرمایه گذاری می باشد و هزینه کارمزد آن نیز از صندوق ها بیشتر است اما در طرف مقابل سبدگردانی از مزایای دیگری نظیر امکان اظهار نظر در ترکیب پرتفو توسط سرمایه گذار و چینش پرتفو بر اساس معیار های مدنظر سرمایه گذار و ...... دارد.
جمع بندی
فرآیند سبدگردانی برای هر یک از سرمایه‌گذاران، به‌صورت جداگانه و پس از بررسی های کارشناسی شده سبدی تشکیل می‌شود که ترکیب آن با توجه به سطح ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار و میزان سرمایه او تعیین و نظرات شخصی او در مورد سرمایهگذاری در نظر گرفته می‌شود. به عبارت دیگرترکیب پرتفوی اشخاص متفاوت است و ممکن است در یک سبد از اوراق درآمد ثابت بیشتر استفاده شود اما در سبد دیگری هیچ بخش از پرتفو به اوراق درآمد ثابت اختصاص داده نشود.
صندوقهای سرمایه گذاری، سرمایه‌های خرد و کلان افراد را جمع‌آوری و در دارایی‌های مختلف مثل سهام شرکت‌های بورسی، سپرده‌های بانکی و… سرمایهگذاری می‌کنند. انواع مختلفی از صندوق‌ها با توجه به نوع سرمایهگذاری خود، ریسک و بازدهی متفاوت وجود دارند که تنوع در آن ها باعث جدابتر شدن سرمایه گذاری در آن ها شده است. از مهم ترین تفاوت سبدگردانی و مدیریت منابع توسط صندوق های سرایه گذاری به صورت خلاصه میتوان به مواردی نظیر تفاوت در سطح ریسک‌پذیری، حداقل سرمایه اولیه، فردی و جمعی بودن و مدت زمان لازم جهت سرمایه گذاری اشاره کرد.
