معامله فیوچرز (Futures) چیست؟ چگونه انجام می‌شود؟

معاملات فیوچرز (Futures) یکی از ابزارهای پرطرفدار در بازارهای مالی است که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تا بر سر قیمت‌های آینده یک دارایی توافق کنند. این نوع معاملات به دلیل ویژگی‌های خاص خود، هم جذابیت بالایی دارند و هم نیازمند درک عمیقی از بازار هستند. در این مقاله، به بررسی مفاهیم، نحوه عملکرد، مزایا و معایب این معاملات می‌پردازیم.

معامله فیوچرز چیست؟

معامله فیوچرز یک قرارداد مالی است که در آن دو طرف توافق می‌کنند یک دارایی خاص را در یک تاریخ معین در آینده و با قیمت از پیش تعیین‌شده معامله کنند. این دارایی می‌تواند شامل کالاهایی مانند طلا، نفت، و گندم یا دارایی‌های مالی مانند ارزهای دیجیتال باشد. معاملات فیوچرز معمولاً در بورس‌های مشخص و تحت قوانین شفاف انجام می‌شوند.

تفاوت معامله فیوچرز با اسپات چیست؟

معاملات فیوچرز و معاملات اسپات دو روش اصلی برای خریدوفروش دارایی‌های مالی در بازار هستند که هرکدام ویژگی‌ها، کاربردها، و تفاوت‌های خاص خود را دارند. درک این تفاوت‌ها می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا روش مناسب برای استراتژی مالی خود را انتخاب کنند.

معاملات اسپات (Spot Trading)

معاملات اسپات به خریدوفروش فوری یک دارایی با قیمت فعلی بازار اشاره دارد. در این نوع معامله دارایی به‌صورت واقعی خریداری می‌شود، انتقال مالکیت دارایی بلافاصله پس از انجام معامله صورت می‌گیرد و سرمایه‌گذار برای معامله باید به اندازه قیمت کل دارایی، نقدینگی داشته باشد.

در  معاملات اسپات زمان تحویل فوری است و دارایی به کیف پول یا حساب شما منتقل می‌شود. ریسک پایین‌تر وجود دارد چون از اهرم (لوریج) استفاده نمی‌شود، ریسک کمتری نسبت به معاملات فیوچرز دارد. این معاملات  برای افرادی که قصد نگهداری طولانی‌مدت دارایی (HODL) دارند یا به دنبال معاملات ساده‌تر هستند، مناسب است.

معاملات فیوچرز (Futures Trading)

معاملات فیوچرز نوعی قرارداد مالی است که در آن طرفین توافق می‌کنند یک دارایی خاص را در آینده و با قیمت از پیش تعیین‌شده معامله کنند. در این نوع معامله معمولاً دارایی واقعی خریدوفروش نمی‌شود، بلکه فقط از نوسانات قیمت سود یا زیان حاصل می‌شود، از اهرم مالی (لوریج) برای افزایش حجم معامله استفاده می‌شود و معاملات می‌توانند در دو جهت (صعودی یا نزولی) انجام شوند. در معاملات فیوچرز  زمان تحویل معامله در آینده انجام می‌شود یا از طریق تسویه نقدی بدون تحویل دارایی واقعی به پایان می‌رسد و ریسک بالایی دارد چون استفاده از لوریج، امکان سود یا زیان چند برابری وجود دارد و برای افراد حرفه‌ای که قصد دارند از نوسانات کوتاه‌مدت بازار سود ببرند یا ریسک را مدیریت کنند، مناسب است.

علت اهمیت معاملات فیوچرز

معاملات فیوچرز (Futures) یکی از ابزارهای پیشرفته و پرکاربرد در بازارهای مالی است که اهمیت آن ناشی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد و کاربردهای متنوع آن است. این معاملات به دلایل مختلفی، از جمله مدیریت ریسک، انعطاف‌پذیری بالا، و فرصت‌های سودآوری، برای سرمایه‌گذاران و فعالان بازار جذابیت خاصی دارند.

یکی از دلایل اصلی اهمیت معاملات فیوچرز، امکان مدیریت ریسک برای سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها است. با استفاده از این ابزار، افراد می‌توانند قیمت یک دارایی را در آینده قفل کنند و از نوسانات غیرمنتظره قیمت در امان بمانند. برای مثال یک تولیدکننده گندم می‌تواند با فروش قرارداد فیوچرز، خود را در برابر کاهش احتمالی قیمت محصول محافظت کند.

ویژگی بعدی معاملات فیوچرز این است که برخلاف معاملات اسپات، امکان کسب سود از کاهش قیمت دارایی‌ها وجود دارد. این ویژگی به معامله‌گران اجازه می‌دهد در هر دو جهت بازار (صعودی یا نزولی) معامله کنند و سودآوری داشته باشند.

همچنین در معاملات فیوچرز امکان استفاده از اهرم مالی را فراهم می‌کنند، به این معنا که معامله‌گران می‌توانند با سرمایه کمتر، حجم بالاتری از دارایی‌ها را کنترل کنند. که باعث افزایش پتانسیل سود میشود اما درصورت پیش بینی اشتباه ریسک زیان بالا می‌رود.

در معاملات فیوچرز به دلیل حجم بالای قراردادهای معاملاتی، نقش مهمی در افزایش نقدینگی بازار دارند. نقدینگی بالا باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران بتوانند با سرعت و کارایی بیشتری معاملات خود را انجام دهند.

مزایا و معایب معاملات فیوچرز

معاملات فیوچرز به‌عنوان یکی از ابزارهای مالی پیشرفته، نقش مهمی در بازارهای سرمایه‌گذاری دارند و ویژگی‌های منحصربه‌فردی را ارائه می‌دهند که باعث محبوبیت این معاملات در میان سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و حتی تازه‌کار شده است. این معاملات که بر پایه قراردادهای آتی انجام می‌شوند، به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که قیمت یک دارایی را برای زمان مشخصی در آینده قفل کنند. بااین‌حال، همان‌طور که این معاملات فرصت‌های زیادی را فراهم می‌کنند، چالش‌ها و محدودیت‌هایی نیز دارند.

یکی از مهم‌ترین مزایای معاملات فیوچرز، امکان مدیریت ریسک است. سرمایه‌گذاران می‌توانند از این ابزار برای کاهش تأثیر نوسانات قیمت استفاده کنند. برای مثال، یک تولیدکننده کالا می‌تواند قیمت فروش محصولات خود را از طریق قراردادهای فیوچرز مشخص کرده و از کاهش احتمالی قیمت‌ها در آینده جلوگیری کند. این ویژگی، معاملات فیوچرز را به ابزاری مفید برای شرکت‌ها و افرادی که به‌طور مستقیم با نوسانات قیمت درگیر هستند، تبدیل می‌کند.

همچنین، معاملات فیوچرز به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که از کاهش قیمت دارایی‌ها سود کسب کنند. برخلاف معاملات اسپات که تنها با افزایش قیمت سودآوری دارند، در فیوچرز معامله‌گران می‌توانند با فروش قرارداد (Short Selling) از نزول قیمت نیز درآمد کسب کنند. این موضوع، انعطاف‌پذیری بیشتری را برای سرمایه‌گذاران به همراه دارد و آن‌ها را قادر می‌سازد در شرایط مختلف بازار به سود دست یابند.

یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته معاملات فیوچرز، استفاده از اهرم مالی است. با کمک اهرم، معامله‌گران می‌توانند با سرمایه‌ای کمتر، حجم بیشتری از دارایی‌ها را کنترل کنند و سود بالقوه خود را افزایش دهند. بااین‌حال، استفاده از اهرم یک شمشیر دولبه است، زیرا همان‌طور که می‌تواند سود را افزایش دهد، زیان را نیز چند برابر می‌کند. به همین دلیل، مدیریت ریسک و داشتن استراتژی دقیق در این نوع معاملات ضروری است.

از دیگر مزایای این معاملات می‌توان به نقدینگی بالای بازارهای فیوچرز اشاره کرد. این بازارها به دلیل تعداد زیاد شرکت‌کنندگان و حجم بالای معاملات، امکان خریدوفروش سریع و کارآمد را فراهم می‌کنند. علاوه بر این، معاملات فیوچرز به کشف قیمت دارایی‌ها کمک می‌کنند، زیرا قیمت این قراردادها بر اساس پیش‌بینی‌های معامله‌گران و تحلیل‌گران درباره آینده بازار تعیین می‌شود.

بااین‌حال، معاملات فیوچرز بدون چالش نیستند. یکی از معایب اصلی این معاملات، پیچیدگی آن‌ها است. این نوع معاملات نیازمند دانش و تجربه کافی در زمینه مفاهیمی مانند مارجین، تسویه قراردادها و نحوه عملکرد بازار است. افرادی که تجربه یا اطلاعات کافی ندارند، ممکن است به‌راحتی دچار زیان شوند.

همچنین، نوسانات شدید قیمت در بازارهای فیوچرز می‌تواند برای سرمایه‌گذارانی که استراتژی مشخصی ندارند، خطرناک باشد. علاوه بر این، در معاملات فیوچرز مالکیت واقعی دارایی وجود ندارد؛ به این معنا که سرمایه‌گذاران تنها روی تغییرات قیمت دارایی معامله می‌کنند و خود دارایی را در اختیار ندارند. این ویژگی ممکن است برای برخی از سرمایه‌گذاران، به‌ویژه کسانی که علاقه‌مند به داشتن مالکیت فیزیکی هستند، جذاب نباشد.

به‌طورکلی، معاملات فیوچرز یک ابزار مالی پیشرفته با قابلیت‌های متنوع هستند که برای مدیریت ریسک، کشف قیمت و سودآوری در شرایط مختلف بازار بسیار مفیدند. بااین‌حال، این معاملات به دلیل پیچیدگی و ریسک‌های مرتبط با آن‌ها نیازمند دانش کافی، تجربه و مدیریت دقیق ریسک هستند. انتخاب این ابزار به‌عنوان یک گزینه سرمایه‌گذاری باید با توجه به شرایط مالی، سطح تجربه و اهداف شخصی هر سرمایه‌گذار انجام شود.

روش‌های تسویه قراردادهای فیوچرز

تسویه قراردادهای فیوچرز فرآیندی است که طی آن تعهدات ناشی از این قراردادها به انجام می‌رسند. این تسویه به دو روش اصلی انجام می‌شود: تسویه فیزیکی و تسویه نقدی. هر کدام از این روش‌ها دارای ویژگی‌های خاصی هستند که بسته به نوع قرارداد و توافقات موجود در بازار، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

1. تسویه فیزیکی (Physical Settlement)

در روش تسویه فیزیکی، دارایی پایه قرارداد (مانند کالا، ارز یا سهام) به‌صورت واقعی بین خریدار و فروشنده مبادله می‌شود. در تسویه فیزیکی پس از سررسید قرارداد، فروشنده موظف است دارایی مشخص‌شده را به خریدار تحویل دهد و خریدار نیز باید وجه نقد معادل ارزش دارایی را پرداخت کند.

به عنوان مثال فرض کنید کشاورزی قراردادی برای فروش گندم به قیمت مشخص در آینده منعقد کرده است. در زمان تسویه، گندم‌ها به خریدار تحویل داده می‌شوند و خریدار وجه قرارداد را پرداخت می‌کند.

تسویه فیزیکی برای قراردادهای مربوط به کالاهای فیزیکی مانند نفت، طلا، یا محصولات کشاورزی کاربرد دارد و نیازمند زیرساخت‌هایی برای حمل‌ونقل، انبارداری و انتقال مالکیت است.

2. تسویه نقدی (Cash Settlement)

در روش تسویه نقدی، به جای تحویل فیزیکی دارایی، اختلاف قیمت قرارداد با قیمت بازار در زمان تسویه به‌صورت نقدی پرداخت می‌شود. در این فرآیند پس از سررسید قرارداد، اگر قیمت بازار دارایی پایه از قیمت قرارداد بیشتر باشد، فروشنده اختلاف قیمت را به خریدار پرداخت می‌کند و اگر کمتر باشد، خریدار این اختلاف را به فروشنده می‌پردازد. به عنوان مثال، اگر قرارداد فیوچرز برای خرید یک بشکه نفت به قیمت 80 دلار منعقد شده باشد و قیمت نفت در زمان سررسید 85 دلار باشد، فروشنده باید 5 دلار به ازای هر بشکه به خریدار پرداخت کند.

در تسویه نقدی نیازی به تحویل فیزیکی دارایی وجود ندارد و برای دارایی‌هایی که تحویل فیزیکی آن‌ها دشوار یا غیرممکن است، مانند شاخص‌های سهام یا ارزهای دیجیتال، استفاده می‌شود.

در تسویه فیزیکی شفافیت بیشتری در معاملات مربوط به کالاها ایجاد می‌کند و برای معامله‌گرانی که قصد خرید یا فروش واقعی دارایی را دارند، مناسب است و  در تسویه نقدی فرآیند تسویه را ساده‌تر و سریع‌تر می‌کند، نیاز به زیرساخت‌های حمل‌ونقل و انبارداری را از بین می‌برد و مناسب برای سرمایه‌گذارانی است که هدف اصلی آن‌ها کسب سود از تغییرات قیمتی است.

 برای انتخاب روش تسویه یک قرارداد فیوچرز معمولاً در زمان انعقاد قرارداد مشخص می‌شود. سرمایه‌گذاران و معامله‌گران باید با توجه به اهداف خود (مانند کسب سود از نوسانات قیمت یا خرید واقعی دارایی) و نوع دارایی پایه، روش تسویه مناسب را انتخاب کنند.

به‌طورکلی، معاملات فیوچرز با تسویه نقدی در میان معامله‌گران روزانه و سفته‌بازان (Speculators) محبوبیت بیشتری دارند، درحالی‌که تسویه فیزیکی بیشتر مورد توجه شرکت‌ها و تولیدکنندگانی است که به‌طور مستقیم با دارایی‌های فیزیکی سروکار دارند.

نقش لوریج و نقدینگی در معاملات فیوچرز

معاملات فیوچرز به‌عنوان یکی از ابزارهای مالی پیشرفته، ویژگی‌هایی مانند لوریج (اهرم مالی) و نقدینگی بالا را ارائه می‌دهند که تأثیر عمیقی بر عملکرد معامله‌گران و بازار دارند. این دو عامل، هم مزیت‌های قابل‌توجهی برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند و هم می‌توانند ریسک‌های خاصی را به همراه داشته باشند.

لوریج (اهرم مالی) در معاملات فیوچرز

لوریج به معامله‌گران این امکان را می‌دهد که با استفاده از سرمایه‌ای کمتر، حجم بزرگ‌تری از دارایی را کنترل کنند. در معاملات فیوچرز، سرمایه‌گذار فقط درصد کوچکی از ارزش کل قرارداد (مارجین اولیه) را به‌عنوان وثیقه پرداخت می‌کند و می‌تواند سود یا زیان خود را چند برابر کند.

عملکرد لوریج را می‌توان با مثالی که گفته شده بررسی می‌کنیم:
اگر یک معامله‌گر با اهرم 1:10 وارد یک قرارداد فیوچرز شود، تنها 10 درصد ارزش قرارداد را پرداخت می‌کند.

بنابراین هر تغییر کوچک در قیمت دارایی پایه می‌تواند تأثیر بزرگی بر سود یا زیان نهایی معامله‌گر داشته باشد.

با استفاده از لوریج امکان ورود به بازار با سرمایه کمتر و  پتانسیل افزایش سود با استفاده از نوسانات قیمتی کوچک وجود دارد.

همچنبن استفاده از لوریج، همان‌طور که سود بالقوه افزایش می‌یابد، زیان‌ها نیز چند برابر می‌شوند و در صورت کاهش ارزش دارایی و عدم توانایی معامله‌گر برای تأمین مارجین، خطر لیکویید شدن وجود دارد.

نقدینگی در معاملات فیوچرز

نقدینگی یکی از ویژگی‌های کلیدی بازارهای فیوچرز است که به معنای توانایی خریدوفروش سریع دارایی‌ها با کمترین تأثیر بر قیمت بازار است.

بازارهای فیوچرز به دلیل تعداد زیاد شرکت‌کنندگان، حجم بالای معاملات و استانداردسازی قراردادها معمولاً از نقدینگی بالایی برخوردارند و نقدینگی بالا به معامله‌گران اجازه می‌دهد به‌راحتی وارد یا از بازار خارج شوند، حتی در حجم‌های بزرگ.

نقدینگی بالا باعث کاهش اسپرد بین قیمت خرید و فروش (Bid-Ask Spread)،  امکان انجام سریع معاملات بدون تغییر قابل‌توجه در قیمت و  کاهش ریسک‌های مربوط به ناتوانی در خروج از معاملات به‌همراه دارد.

 با توضحیات مربوط به لوریج و نقدینگی باید اشاره کرد که لوریج و نقدینگی در معاملات فیوچرز به هم وابسته هستند و می‌توانند بر یکدیگر تأثیر بگذارند.

در بازارهای با نقدینگی بالا، معامله‌گران می‌توانند با اطمینان بیشتری از لوریج استفاده کنند، زیرا امکان ورود و خروج سریع وجود دارد و استفاده بیش‌ازحد از لوریج توسط معامله‌گران می‌تواند در زمان‌های نوسان شدید، نقدینگی بازار را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به حرکات قیمتی ناگهانی شود.

مدیریت ریسک در معاملات فیوچرز

معاملات فیوچرز به دلیل وجود ویژگی‌هایی مانند لوریج (اهرم مالی) و نوسانات بالا، علاوه بر فرصت‌های سودآوری، ریسک‌های قابل‌توجهی نیز به همراه دارند. به همین دلیل، مدیریت ریسک در این معاملات از اهمیت بسیاری برخوردار است. با استفاده از استراتژی‌ها و ابزارهای مناسب، معامله‌گران می‌توانند از زیان‌های سنگین جلوگیری کرده و پایداری سرمایه‌گذاری خود را حفظ کنند.

یکی از ابتدایی‌ترین روش‌های مدیریت ریسک، استفاده از حد ضرر است که باعث کاهش زیان در صورت حرکت قیمت بر خلاف پیش‌بینی می‌شود.

در این روش، معامله‌گر می‌تواند در پلتفرم معاملاتی، سطح قیمتی مشخصی را تعیین کند تا در صورت رسیدن قیمت به آن سطح، معامله به‌طور خودکار بسته شود. به عنوان مثال اگر قرارداد فیوچرز بیت‌کوین به قیمت ۳۰,۰۰۰ دلار خریداری شده و حد ضرر روی ۲۸,۰۰۰ دلار تنظیم شود، در صورت کاهش قیمت، معامله با حداقل زیان بسته خواهد شد.

روش بعدی مدیریت ریسک، سرمایه‌گذاری در دارایی‌های متنوع یا قراردادهای فیوچرز مختلف می‌تواند ریسک کلی را کاهش دهد که باعث کاهش وابستگی به نوسانات یک دارایی خاص و جبران زیان در یک معامله با سود معاملات دیگر می‌شود.

مفاهیم و اصطلاحات کلیدی در معاملات فیوچرز

معاملات فیوچرز به دلیل ویژگی‌های پیچیده‌ای که دارند، شامل مفاهیم و اصطلاحات خاصی هستند که درک آن‌ها برای معامله‌گران ضروری است. این مفاهیم به معامله‌گران کمک می‌کنند تا با نحوه عملکرد بازار آشنا شوند و تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند. در این بخش، مهم‌ترین اصطلاحات و مفاهیم کلیدی معاملات فیوچرز را بررسی می‌کنیم.

لیکویید شدن در معاملات فیوچرز

لیکویید شدن (Liquidation) به حالتی گفته می‌شود که دارایی یا مارجین معامله‌گر به دلیل زیان‌های زیاد به طور کامل از بین می‌رود و موقعیت معاملاتی وی به‌اجبار بسته می‌شود. استفاده از لوریج بالا و تغییرات شدید قیمت در خلاف جهت پیش‌بینی معامله‌گر از دلایل لیکویید شدن است. به عنوان مثال اگر معامله‌گر با اهرم ۱۰ برابری وارد موقعیتی شود و قیمت دارایی ۱۰٪ در جهت مخالف کاهش یابد، موقعیت لیکویید خواهد شد.

برای جلوگیری از لیکویید شدن باید از حدضرر استفاده کرد و از لوریج های بالا کمتر استفاده کرد.

مفهوم سود باز (Open Interest)

سود باز (Open Interest) به تعداد قراردادهای باز و فعال در بازار اشاره دارد. این قراردادها هنوز تسویه نشده‌اند و نشان‌دهنده سطح مشارکت و فعالیت معامله‌گران است. سود باز معیاری برای اندازه‌گیری نقدینگی و فعالیت بازار و افزایش سود باز معمولاً نشان‌دهنده ورود معامله‌گران جدید و افزایش حجم معاملات است. کاهش سود باز ممکن است نشان‌دهنده بسته شدن موقعیت‌ها و کاهش فعالیت در بازار باشد.

فاندینگ ریت (Funding Rate)

فاندینگ ریت (Funding Rate) هزینه‌ای است که معامله‌گران در موقعیت‌های خرید (Long) یا فروش (Short) در قراردادهای فیوچرز دائمی پرداخت یا دریافت می‌کنند. فاندینگ ریت با هدف تنظیم تعادل میان موقعیت‌های خرید و فروش در بازار و جلوگیری از ایجاد اختلاف قیمت میان قراردادهای فیوچرز و بازار نقدی است.

نقش صندوق بیمه در معاملات فیوچرز

صندوق بیمه (Insurance Fund) در بسیاری از پلتفرم‌های معاملات فیوچرز برای پوشش زیان‌های ناشی از لیکویید شدن ایجاد شده است.

در صورت لیکویید شدن یک معامله و عدم کفایت مارجین معامله‌گر برای پوشش زیان، صندوق بیمه این زیان را جبران می‌کند. این مکانیزم باعث می‌شود سایر معامله‌گران تحت تأثیر زیان یک شخص قرار نگیرند.

صندوق بیمه باعث کاهش ریسک سیستماتیک در بازار و حفظ تعادل و امنیت برای معامله‌گران می‌شود.

فیوچرز برای چه کسانی مناسب است؟

معاملات فیوچرز برای همه سرمایه‌گذاران مناسب نیست و به دلیل پیچیدگی و ریسک بالا، نیاز به آگاهی و تجربه کافی دارد.

این معاملات برای معامله‌گران حرفه‌ای، سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر و شرکت‌ها و مؤسسات مالی مناسب و برای  افراد تازه‌کار و افرادی ریسک گریز نامناسب است.

جمع‌بندی

معاملات فیوچرز یکی از ابزارهای پیشرفته و پرطرفدار در دنیای سرمایه‌گذاری هستند که امکانات متعددی را برای معامله‌گران فراهم می‌کنند. با این حال، این معاملات به دلیل ریسک بالا و پیچیدگی‌هایی که دارند، نیازمند دانش کافی و مدیریت دقیق هستند. اگر قصد ورود به بازار فیوچرز را دارید، توصیه می‌شود پیش از هر چیزی آموزش ببینید، با مفاهیم کلیدی آشنا شوید و با استراتژی‌های مدیریت ریسک، از سرمایه خود محافظت کنید.