آشنایی با شرکت سهامی عام، نحوه تشکیل، قوانین، مزایا و معایب

در شرکت سهامی عام بخشی از سرمایه شرکت از طریق فروش سهام به مردم تامین می شود، به همین دلیل این شرکت ها یکی از انتخاب های مردم برای سرمایه گذاری هستند.

شرکت سهامی عام = public company ، Public Joint Stock Company ، public corporation

تاریخچه تاسیس شرکت سهامی عام

اولین شرکت سهامی در سال 1553 تاسیس شده و اولین شرکت سهامی عام نیز مربوط به سال 1611 است، علیرغم قدمت حدودا 400 ساله این شرکت ها، هنوز فعالین مرتبط شناخت کاملی از چرایی تاسیس و تمایز بین شرکت های سهامی عام و سایر شرکت ها ندارد. در بسیاری از موارد تاسیس شرکت سهامی عام، بسیاری از نیازهای ناشرین را برطرف می کند. در این مقاله سعی می شود در خصوص شرکت های سهامی، نحوه تاسیس آن و ویژگی های مهم آن توضیحاتی ارائه گردد. 
 

شرکت سهامی عام چیست

شرکت های سهامی به دو دسته تقسیم می شوند. شرکت های سهامی و خاص و شرکت های سهامی عام. 

در شرکت های سهامی عام ، اولاً: اوراق بهادار آن‌ها در بازارهای عمومی معامله می‌شود؛ و ثانیاً، اطلاعات مالی و تجاری شركت مرتباً در اختیار عموم مردم قرار می‌گیرد. 

ویژگی های شرکت های سهامی عام

به طور كلی، در بیشتر مواقع از عبارت شرکت سهامی عام برای اشاره به شرکتی استفاده می‌كنیم که سهام آن به صورت اوراق بهادار، در فرآیندی مانند عرضۀ عمومی اولیه (Initial public offering-IPO) به عموم عرضه شده و در نتیجه توسط عموم مردم از طریق بورس قابل معامله است. این شرکت‌ها تابع الزامات گزارشگری عمومی بوده و در نتیجه متعهد به گزارش به مردم هستند. 

همه شرکت های سهامی عام حتما به شکل عرضه اولیه معامله نمی شوند یا در بورس پذیرش و معامله نمی شوند. این امکان وجود دارد که سهام شرکت‌های سهامی عام در بازارهای عمومی كوچك‌تری معامله شود که در آن شركت‌ها اطلاعات مالی و تجاری خود را مرتباً برای مردم گزارش نمی‌كنند، طبیعتا ریسك سرمایه‌گذاری در این شركت‎‌ها بیشتر است، زیرا سرمایه‌گذاران، برای تصمیم‌گیری آگاهانه، به اطلاعات عمومی اندکی دسترسی دارند.

نهادی که برای شرکت های سهام الزامات گزارش گری ارائه می کند سازمان بورس و اوراق بهادار است.  شركت‌های سهامی عام باید به طور مرتب، از طریق تنظیم گزارش‌های دوره‌ای و سایر مطالب نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، به سهام‌داران خود اطلاع‌رسانی كنند که این اطلاعات از طریق سامانه کدال www.codal.ir قابل مشاهده است. 

این اطلاعات در قالب های زیر دسته بندی می شود: 

• گزارش‌های سالیانه (اطلاعات و صورت‌های مالی ۱۲ ماهه): این گزارش شامل صورت‌های مالی سالانه حسابرسی‌شده شركت و بحث در مورد نتایج كسب و كار شركت در قالب گزارش هیات مدیره است. 
• گزارش‌های میان‌دوره‌ای: در این گزارش شركت‌های سهامی عام باید صورت‌های مالی را برای هر یك از دوره‌های سه ماهه، شش ماهه و نه ماهه سال مالی‌ تهیه كنند (در پایان سه‌ماهۀ چهارم، شركت‌های سهامی عام به‌جای گزارش سه‌ماهه، گزارش سالانه‌ تهیه می‌كنند). این گزارش سه‌ماهه شامل صورت‌های مالی حسابرسی‌نشده و اطلاعاتی در مورد كسب و كار شركت و نتایجی برای سه‌ماهۀ قبلی و ابتدای سال جاری تاكنون است. این گزارش سه‌ماهه عملكرد شركت در سه‌ماهۀ كنونی را با وضعیت شرکت در ابتدای سال مالی و با همین تاریخ در سال قبل مقایسه می‌كند. گزارشات پایان سال و شش ماهه نیز حسابرسی شده هستند.
• گزارش‌های جاری: شركت‌ها این گزارش‌ها را تنظیم می‌كنند تا رویدادهای مهمی ازجمله دعوی قانونی ورشكستگی، تغییر در مدیریت شركت (مانند مدیر جدید یا مقام بلندپایه) و سایر اطلاعات با اهمیت را به سهامداران اعلان کنند. نمونه‌ای از این گزارش‌ها عبارتند از: اعلام زمان‌بندی پرداخت سود، گزارش تغییر پیش‌بینی سود هر سهم، گزارش معرفی یا تغییر در ترکیب اعضای هیئت مدیره، تصمیمات مجمع عمومی عادی یا فوق‌العاده، گزارش فعالیت هیئت مدیره و گزارش تفسیری مدیریت.
• سایر افشای اطلاعات (مانند گزارش افشای اطلاعات با اهمیت و آگهی مزایده): سایر قوانین و مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار پیرامون اوراق بهادار، افشا در مورد رویدادهای مختلفِ اثرگذار بر شركت را الزامی می‌كنند. این قوانین و مقررات شامل موارد زیر هستند: افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان، افشای اطلاعات و تصویب معاملات اشخاص وابسته ناشران بورسی و فرابورسی، ادغام‌ها، تملك‌ها و مناقصات توسط فرد یا گروهی كه به ۵ درصد یا بیش از ۵ درصد سهامی که در دست سهامداران شركت است، دسترسی پیدا می‌کند. این افشاسازی مداوم اطلاعات از سرمایه‌گذاران در برابر ریسک های احتمالی محافظت می‌کند. سرمایه گذار عملا در خرید و فروش های خود با تکیه بر اطلاعات کامل اقدام به معامله می کند.  

از دیگر ویژگی های شرکت های سهامی عام دارا بودن حداقل 3 و حداکثر 7 عضو هیات مدیره است.

مراحل ثبت شرکت های سهامی عام

بر اساس قانون بازار اوراق بهادار مصوبه سال 1384 مجلس شورای اسلامی، یکی از وظایف سازمان بورس و اوراق بهادار "صدور تأیید نامه سازمان قبل از ثبت شرکتهای سهامی عام نزد مرجع ثبت شرکتها و نظارت سازمان بر آن شرکتها" است که این موضوع نشان می دهد هم مجوز و هم نظارت شرکت های سهامی عام بر عهده سازمان بورس و اوراق بهادار است و بدون مجوز سازمان بورس اداره ثبت شرکت ها مجوز تاسیس شرکت را صادر نمی کند.  در نتیجه جهت تاسیس شرکت های سهامی عام یا تبدیل شرکت های سهامی خاص به عام درخواست می بایست به سازمان بورس و اوراق بهادار ارسال گردد، از آنجایی که این موضوع مربوط به بازار اولیه یا primary market است درخواست می بایست به مدیریت نظارت بر بازار اولیه صادر شود. 

مدارک لازم برای تاسیس شرکت سهامی عام

به طور کلی مراحل تاسیس شرکت سهامی عام در قالب نمودار ذیل است:

چه مواردی باید در اظهار نامه شرکت عنوان شود

به طور کلی در تاسیس شرکت موارد ذیل می بایست عنوان شود: 

• نام شرکت 
• هویت و اقامتگاه موسسان 
• موضوع شرکت 
• مقدار سرمایه 
• تعداد سهام 
• تعهد پرداخت 
• آورده غیر نقدی 
• مرکز اصلی شرکت 
• مدت شرکت 
• حداقل سرمایه

انواع مجامع عمومی در شرکت های سهامی عام

به طور کلی مجمع عمومی شرکت، اجتماع صاحبان سهام شرکت های سهامی عام و خاص است که وظایف و اختیارات مجمع عمومی ، بسته به نوع مجمع عمومی شرکت، متفاوت خواهد بود . مجامع عمومی شرکت به سه دسته ذیل تقسیم بندی می شوند. 

مجمع عمومی موسس

مجمع عمومی موسس ، به مجمع اولیه ای گفته می شود که از موسسان و سهامداران اولیه شرکت سهامی عام و یا خاص تشکیل می شود که در جریان تاسیس شرکت ، حاضر بودند. این مجمع ، صلاحیت ها و وظایف قانونی خود از جمله انتخاب اولین مدیران و بازرسان ، تصویب اساسنامه شرکت و انتخاب روزنامه رسمی شرکت را به عهده دارد.

تصویری از مجمع عمومی موسس

مجمع عمومی عادی

مجمع عمومی عادی مجمعی است که  به صورت سالیانه، پس از پایان سال مالی شرکت،  برای رسیدگی به صورت ها و حساب های مالی شرکت، رسیدگی کردن به گزارش های مدیران شرکت و بازرسان، تقسیم سود و زیان شرکت میان شرکا و مواردی از این قبیل، در مهلت تاریخی که در اساسنامه پیش بینی شده، تشکیل می گردد . لازم به ذکر است که طبق قانون ، هیات مدیره و بازرسان شرکت سهامی خاص یا عام ، می توانند در صورت لزوم ، مجمع عمومی عادی را ، به صورت فوق العاده نیز ، دعوت به حضور نمایند که این مجمع، مجمع عمومی عادی به طور فوق العاده نام دارد. 

آگهی دعوت به مجمع عمومی عادی سالیانه 

مجمع عمومی فوق العاده 

مجمع عمومی فوق العاده ، به مجمعی گفته می شود که در مواردی تشکیل می گردد که خارج از حیطه صلاحیت مجمع عمومی موسس و عادی می باشد و همانگونه که از نام آن پیدا است، برای تصمیم گیری در خصوص موارد فوق العاده ای همچون انحلال شرکت ، تغییر در اساسنامه و مواردی از این قبیل ، می توان اقدام به تشکیل این مجامع نمود .

نمونه ای از آگهی دعوت به مجمع عمومی فوق العاده

مزایا و معایب تشکیل شرکت سهامی عام

به طور کلی مزایا و معایب تشکیل شرکت سهامی عام به شرح ذیل است :

مزایا: 

• مسئولیت محدود سهامداران به میزان سرمایه آن ها 
• افزایش سرمایه از طریق انتشار عمومی سهام و جذب منابع بزرگ توسط سرمایه گذاران خرد. 
• عدم تاثیر سهامدار خاص برای شرکت (در صورت تعدد سهامداران)
• ادامه فعالیت شرکت در صورت فوت یکی از سهامداران و تداوم شرکت طی سالیان سال 
• قابلیت نقل و انتقال آسان
• شفافیت بسیار بالا
• ارتقای سطح برندینگ و نام تجاری شرکت 

معایب:

• عدم انعطاف پذیری با توجه شکلی بودن قانون تجارت و وجود مقررات زیاد 
• افشای اطلاعات  و ارائه گزارش به سهامداران 
• شریک بودن سهامداران خرد در اطلاعات، سود، تصمیم گیری و رای دهی

نتیجه گیری

حالت ایده آل سهامداران در شرکت داری، ایجاد  یا تبدیل شرکت به شرکت سهامی عام است، این شرکت ها از شفافیت بسیار زیادی برخوردارند و توان جذب سرمایه زیاد را دارند، به همین منظور اکثر شرکت های بزرگ در نهایت به سمت تاسیس شرکت سهامی عام می روند. در این مقاله تلاش شده در خصوص تاسیس این شرکت ها نکاتی عنوان شود.