صندوق سرمایه گذاری چیست؟ آشنایی با انواع صندوق ها

با توجه به اینکه حدودا 600 سال از فعالیت بازارهای مالی می گذرد، می توان ادعا نمود روش های سرمایه گذاری در بازارهای مالی متنوع است، در برخی از مدل ها، سرمایه گذار لازم است مدام اطلاعات خود را به روز نماید و روند بازار را پیگیری کند  اما در برخی از روش های دیگر صرف این میزان وقت و  انرژی و دارابودن دانش زیاد نیست. در این مقاله در خصوص انواع روش های سرمایه گذاری صحبت می شود و در نهایت سایت های مرتبط با آن معرفی می شوند تا سرمایه گذاران بتوانند مسیر بهینه خود را انتخاب نمایند. 

انواع روش های سرمایه گذاری 

به طور کلی سرمایه گذاری به 2 صورت مستقیم و غیر مستقیم تقسیم بندی می شود. در شیوه مستقیم افرادی که فرصت، دانش و تجربه کافی را دارند خود اقدام به سرمایه گذاری می کنند اما در مدل غیر مستقیم از روش های جایگزین استفاده می کنند. 

سرمایه گذاری به روش مستقیم

در روش سرمایه‌گذاری مستقیم ، شخص خود به طور مستقیم و بدون واسطه به خرید و فروش سهام و سایر اوراق بهادار می‌پردازد. به عبارتی می توان کل مسیر سرمایه گذاری مستقیم را استفاده از معاملات آنلاین از طریق شرکت های کارگزاری دانست. «معاملات آنلاین» سریع و راحت است؛ اما «سرمایه‌گذاری آنلاین» نیاز به زمان دارد.

سرمایه گذار تنها با فشار بر موس خود می تواند سهام بخرد یا بفروشد. هرچند معاملات آنلاین باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه سرمایه‌گذاران می‌شود، اما از بار تصمیماتی که بر دوش سرمایه‌گذاران است، چیزی کم نمی‌کند. شاید بتوان معامله‌ای را به سرعت انجام داد، اما برای گرفتن تصمیمات هوشمندانه نیاز به زمان هم هست. 

استفاده از روش سرمایه گذاری مستقیم مزایایی نیز دارد، یکی از مهم ترین مزایا استفاده از کسب بازدهی بیشتر است، کسب تجربه و یادگیری نیز ممکن است یکی از دلایلی باشد که مردم از سرمایه گذاری مستقیم استفاده می کنند و نهایتا معایب این روش نیز، احتمال ضرر و زیان بیشتر است. 

توصیه می شود افرادی که فرصت، دانش و تجربه کافی را دارند از روش سرمایه گذاری مستقیم استفاده نمایند. 

سرمایه گذاری مستقیم به همراه کمک از مشاور

سهامدارانی که اصرار  به خرید و فروش از روش مستقیم دارند برای به روز رسانی اطلاعات و تقویت دانش خود می توانند از خدمات شرکت های مشاور سرمایه گذاری استفاده نمایند. در کشورمان به دنبال تصویب قانون بازار اوراق بهادار در آذرماه 1384، زمینه برای فعالیت بسیاری از نهادهای مالی جدید در ایران فراهم شده که یکی از جدیدترین آن ها، نهاد موسوم به مشاور سرمایه گذاری است. مهم ترین وظیفه این شرکت ها، توصیه به خرید، فروش یا نگهداری اوراق بهادار، اظهارنظر راجع به روند قیمت یا عرضه و تقاضا و ارزش ذاتی اوراق بهادار است. در نتیجه چنانچه سرمایه گذاری نیاز به کسب اطلاعات بیشتر و تحلیل در خصوص سهام داشته باشد می تواند از خدمات شرکت های مشاور سرمایه گذاری استفاده نمایند. لیست شرکت های مشاور سرمایه گذاری دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار در سایت www.cfi.codal.ir آمده است. 

سرمایه گذاری غیر مستقیم

در روش غیر مستقیم سرمایه گذاری ، یک تیم حرفه ای مدیریت سهام افراد را به عهده می گیرند که نسبت به وضعیت بازار آگاهی دارند و لحظه ای از رفتار بازار غافل نمی شوند. سرمایه گذاری در بورس به روش غیر مستقیم با ریسک کمتری نسبت به روش مستقیم همراه است و برای همه افراد بویژه افرادی که بتازگی وارد بورس شده اند بسیار مناسب است. سرمایه گذاری غیر مستقیم به طور کلی به دو دسته تقسیم می شود. استفاده از خدمات سبدگردانی و صندوق های سرمایه گذاری. 

شرکت های سبدگردان

سبدگردان شخصی حقوقی است که با یک قرارداد بین سرمایه‌گذار و آن شرکت، موظف می‌شود به‌جای سرمایه‌گذار تصمیم گرفته و خرید و فروش کند.

مالکیت این سبد به صورت کامل به سرمایه‌گذار تعلق داشته و تنها مدیریت آن توسط سبدگردان انجام می‌شود. استفاده از خدمات شرکت های سبدگردان البته همراه با هزینه است. به طور کلی همه شرکت های سبدگردانی در صورتی که سودی بالاتر از نرخ های بهره بازار به دست آورند در آن سود شریک می شوند.(به طور معمول با نرخ 20 درصد شراکت دارند.) برخی از شرکت های سبدگردانی در کنار این، هزینه ثابتی را نیز مطالبه می کنند(حدودا 1 درصد رقم سرمایه گذاری). 

فرض کنید شخصی با 1 میلیارد تومان دارایی نزد سبدگردان می رود. شرکت سبدگردانی مفروضات ذیل را با شخص طی قراردادی امضا می کند. 

• نرخ بهره بازار را 25 درصد می داند و در قرارداد عنوان می کند.
• برای بازدهی های بالاتر از 25 درصد، 20 درصد سالانه کارمزد تقاضا می کند. 
• نرخ هزینه ثابت 0.5 درصدی تقاضا می کند. 

در این صورت، اگر در طی یکسال این 1 میلیارد تومان به 2 میلیارد تومان تبدیل شود، کارمزدهای سبدگردان به صورت ذیل محاسبه می شود:

• 5 میلیون تومان هزینه ثابت،
• 20 درصد مازاد 1.250 میلیارد تومان (تا 2 میلیارد تومان) یعنی 20 درصد 750 میلیون تومان معادل 150 میلیون تومان کارمزد متغیر.

(محاسبه به صورت تقریبی است و از تاثیر 5 میلیون تومان چشم پوشی شده است)

صندوق های سرمایه گذاری

صندوق سرمایه گذاری نقش واسطه را دارند، آن ها سرمایه اشخاص را در صندوقی جمع می کنند و با یک تیم حرفه ای تحلیل و با نظر مدیر صندوق اقدام به سرمایه گذاری در ابزارهای مالی مختلف می کند. این مدل سرمایه گذاری برای اشخاص مدل غیر مستقیم حساب می شود. 

به طول کلی صندوق های سرمایه گذاری به شکل های زیر دسته بندی می شوند. 

• صندوق هاي سرمايه گذاري با درآمد ثابت 
• صندوق‌ سرمایه‌گذاری در سهام 
• صندوق‌ سرمایه‌گذاری مختلط
• صندوق‌ سرمایه‌گذاری کالایی
• صندوق سرمایه گذاری پروژه ای 
• صندوق‌های نیکوکاری 
• صندوق‌های جسورانه 
• صندوق‌های اختصاصی بازارگردان 
• صندوق سرمایه گذاری زمین و ساختمان 
• صندوق های خصوصی
• صندوق های املاک و مستغلات
• صندوق در صندوق ها

صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت

صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت تقریبا همانند بانک ها عمل می کنند. این صندوق ها یکی از انواع بدون ریسک صندوق ها هستند. اغلب سرمایه گذاری این صندوق ها در دارایی های بدون ریسک همانند حساب های پس انداز بانکی، اوراق مشارکت، اوراق خزانه و... است. نرخ سود آن ها نیز معمولا مقداری بالاتر از نرخ بانک ها است.

این صندوق ها بیشتر مناسب افرادی است که به دنبال سود بانکی و مقداری بالاتر از آن هستند و ریسکی را هم تحمل نمی کنند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط

صندوق های سرمایه گذاری مختلط حدودا نیمی از دارایی های خود را در ابزارهای با درآمد ثابت و حدودا نیمی دیگر را در ابزارهای سهامی سرمایه گذاری می کنند. در نتیجه ریسک کمتری نسبت به صندوق های سهامی و ریسک بیشتری نسبت به صندوق های درآمد ثابت دارند. 
این صندوق ها بیشتر مناسب کسانی است که به دنبال بازدهی ای بالاتر از سود معمول بانکی بوده و ریسک پذیری نسبتا بالاتری نسبت به کم ریسک ترین افراد جامعه داشته باشند.

صندوق های تضمین اصل سرمایه

به تازگی نوع جدیدی از صندوق های مختلط وارد بازار سرمایه شده اند. این صندوق ها که تضمین اصل سرمایه نام دارند، وظیفه کاهش ریسک سبد سرمایه گذاری سهامداران را دارند. صندوق تضمین اصل سرمایه کاریزما در کنار تضمین اصل سرمایه شما، باعث می شود که در هنگام موج‌های صعودی بازار سرمایه از سود خوب بازار جا نمانید. در انتهای مقاله توضیحات بیشتری پیرامون این نوع صندوق های تازه وارد اما جذاب خواهیم داد.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی

صندوق سرمایه گذاری سهامی در واقع سبدی از سهام و ابزارهای دیگر مثل اوراق مشتقه و اختیار معامله ها هستند. این نوع صندوق ها ریسک بالایی دارند و دارایی خود را در سهام سرمایه گذاری می کنند.

این صندوق ها بیشتر مناسب افرادی است که به دنبال ریسک و بازدهی بیشتر و بالاتر هستند.

صندوق اهرمی

صندوق های اهرمی زیرمجموعه صندوق های سهامی قرار می‌گیرند. در واقع صندوق اهرمی مانند اعتبار کارگزاری عمل می‌کند و شخص می‌تواند با چند برابر سرمایه خود داد و ستد کند. این صندوق ها به نسبت خرید و فروش سهام عادی ریسک بیشتری دارند.

صندوق های شاخصی

دارایی این نوع صندوق ها روی شاخص مشخصی تعریف می شود. به عنوان مثال صندوق های هم وزن، سعی در چینش سبد سهامی دارند که تغییرات قیمتی آن بسیار نزدیک به شاخص هم وزن باشد. این صندوق ها هم در دسته بندی صندوق های سهامی قرار می گیرند. 

صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی

صندوق های کالایی دارایی خودرا در کالای فیزیکی یا اوراق بهادار مبتنی بر آن سرمایه گذاری می کنند. به عنوان مثال صندوق طلا، دارایی های خود را در سکه های قابل معامله در بازار بورس و همچنین اوراق مشتقه با دارایی پایه سکه و طلا سرمایه گذاری می کند. به این ترتیب دارندگان این نوع صندوق می توانند همزمان با نوسان قیمت طلا در بازار آزاد، کسب سود کنند. صندوق های زعفران و طلا از انواع صندوق های کالایی قابل معامله در بازار سرمایه هستند. این صندوق ها مناسب افرادی است که علاقه مند به سرمایه گذاری در حوزه کالایی باشند.

صندوق‌های اختصاصی بازارگردانی

این صندوق ها به منظور خرید و فروش سهام شرکت ها و نقدشوندگی آن مورد استفاده قرار می گیرند و سهامداران حقیقی امکان سرمایه گذاری در آن را ندارند.

صندوق‌های جسورانه

سرمایه گذاری خطر پذیر یا سرمایه گذاری جسورانه به سرمایه‌گذاری بر روی پروژه های پرریسک یا استارتاپ‌ها گفته می‌شود. این صندوق ها مناسب کسانی است که علاقه مند به سرمایه گذاری در استارتاپ ها و طرح های پرخطر و پریسک هستند.

صندوق‌های نیکوکاری

صندوق های نیکوکاری جهت ایفای تعهدات مسئولیت اجتماعی ایجاد شدند. عواید این صندوق ها به صورت هدفمند صرف کارهای خیریه می شوند.

صندوق در صندوق ها

صندوق در صندوق ها نوع جدیدی از صندوق ها هستند که سبد سرمایه گذاری خود را از صندوق های دیگر تشکیل می دهند. در واقع پرتفوی این صندوق ها متشکل از صندوق های دیگر است. مهم ترین مزیت این کار کاهش هزینه ها در این نوع صندوق ها است.

صندوق های املاک و مستغلات

صندوق املاک و مستغلات (Real Estate Investment Trust) با نام اختصاری (REIT)، به سرمایه‌گذاران خرد امکان می‌دهد از سرمایه‌گذاری در املاک سود ببرند، بدون آنکه مجبور باشند ملک را خریداری، مدیریت یا تامین مالی کنند. این صندوق در خرید و فروش ساختمان ها و اجاره و سرقفلی فعال است.  این صندوق ها به صندوق سرمایه گذاری مسکن نیز معروف هستند.

صندوق های زمین و ساختمان

صندوق های زمین و ساختمان دارایی سرمایه گذاران را جذب کرده و در زمین و ساختمان سرمایه گذاری می کند. این نوع صندوق ها بیشتر اقدام به ساخت و فروش یک پروژه مسکونی می کنند. در نهایت این سود بین سرمایه‌گذاران، به اندازه مبلغ سرمایه‌گذاری‌شان تقسیم خواهد شد. این صندوق ها در دنیا مشابهی ندارند و در کشورمان نیز مدت هاست که مجوز فعالیت جدیدی برای آن ها صادر نشده است. 

صندوق خصوصی (پی ای)

صندوق‌ سرمایه گذاری خصوی (به اختصار PE=private equity)  ابزارهای سرمایه‌گذاری هستند که به وسیله شرکت‌های خصوصی و به نمایندگی از گروهی از سرمایه‌گذاران اداره می‌شوند. سرمایه این صندوق‌ها با این دیدگاه تامین می‌شود که بخشی از سهام شرکت‌های خصوصی تملک و سپس در یک بازه زمانی واگذار شود.

صندوق های پروژه ای

در این نوع صندوق‌ها، سرمایه‌گذاران مستقیماً در منافع حاصل از اجرای پروژه سهیم بوده و موضوع صندوق ساخت و تکمیل پروژه ای خاص و سپس پایان یافتن فعالیت صندوق و تقسیم عواید حاصل از اجرای پروژه با توجه به ساختار پیش‌بینی شده در طرح توجیهی صندوق است.

مقایسه صندوق های سرمایه گذاری

برای مقایسه صندوق های سرمایه گذاری، سرمایه گذاران می توانند به سایت فیپیران به نشانی fipiran.ir  مراجعه نمایند. در این سایت امکان مشاهده صندوق ها، بررسی عملکرد صندوق¬ ها و نحوه خرید و فروش یا صدور و ابطال آن ها وجود دارد.  

نحوه سرمایه‌گذاری در صندوق های سرمایه‌گذاری

به طور کلی صندوق های سرمایه گذاری به دو دسته صندوق های قابل معامله (ETF) یا صدور و ابطالی دسته بندی می شوند که برای بررسی و نحوه سرمایه گذاری در آن ها می توانید به لینک زیر مراجعه نمایید.