وظایف کارگزاری بورس چیست؟ چه نهادی بر کارگزاران بورس نظارت دارد؟

طبق ماده 3 اساسنامه شرکت‌های کارگزاری مصوب هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، کارگزاری‌ها می‌توانند در فعالیت‌های زیر ورود کنند، مشروط به اینکه مجوز مربوطه را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت کنند: 

خدمات کارگزاری، کارگزار معامله گری، و بازارگردانی

شامل: 

• معامله اوراق بهادار از قبیل سهام، اوراق مشارکت، حق تقدم سهام، اختیار معامله و قراردادهای آتی برای دیگران و به حساب آنها یا به نام و حساب خود
• معاملات کالاهای پذیرفته شده برای دیگران و به حساب آنها
• بازارسازی و بازارگردانی اوراق بهادار و کالاهای پذیرفته شده.

خدمات مالی و مشاوره‌ای

شامل: 

• مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری
• نمایندگی ناشر برای ثبت اوراق بهادار و دریافت مجوز عرضه
• بازاریابی برای فروش اوراق بهادار
• سبدگردانی اوراق بهادار؛ مشاوره و انجام کلیه امور اجرایی برای پذیرش اوراق بهادار یا کالا در هر یک از بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس به نمایندگی از ناشر یا عرضه کننده کالاها
• مشاوره در زمینه‌های زیر:

1. قیمت گذاری اوراق بهادار
2. روش فروش و عرضه اوراق بهادار
3. طراحی اوراق بهادار
4. خرید، فروش یا نگهداری اوراق بهادار
5. سرمایه گذاری
6. مدیریت ریسک
7. ادغام، تملیک، تغییر و تجدید ساختار سازمانی و مالی شرکت ها
8. طراحی و تشکیل نهادهای مالی

ساختار قانونی شرکت‌های کارگزاری

شرکت‌های کارگزاری در قالب سهامی خاص ثبت می‌شوند که دریافت مجوزهای مربوطه ملزم به رعایت الزام حداقل سرمایه ثبت شده طبق مصوبات سازمان بورس و اوراق بهادار می‌باشد. 

خدمات کارگزاری بورس چیست؟

کارگزاری بورس، شرکت‌های سهامی خاص هستند که به حساب دیگران، اقدام به انجام معامله اوراق بهادار از قبیل سهام، اوراق مشارکت، حق تقدم سهام، اختیار معامله و قراردادهای آتی، معاملات کالاهای پذیرفته شده می‌کنند. خدمات کارگزاری، توسط کارگزاری‌هایی ارائه می‌شود که به حساب دیگران اقدام به معامله موارد فوق می‌کنند.

خدمات کاگزار معامله گری چیست؟

کارگزار معامله گری، خدماتی است که به حساب خود یا دیگران، اقدام به انجام معامله اوراق بهادار از قبیل سهام، اوراق مشارکت، حق تقدم سهام، اختیار معامله و قراردادهای آتی، معاملات کالاهای پذیرفته شده می‌کنند. 

خرید و فروش سهام شرکت‌ها توسط چه شرکت‌هایی صورت می‌پذیرد؟

با توجه به لزوم اخذ مجوزهای لازم از سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت‌های کارگزاری می‌توانند اقدام به خرید و فروش سهام شرکت‌ها برای مشتریان نمایند. باید در نظر داشت که به جز این شرکت ها، هیچ شرکتی نمی‌تواند اقدام به خرید و فروش سهام برای مشتریان نماید و این امر تخلف است و می‌بایست مجوزهای مربوطه از سازمان بورس و اوراق بهادار را اخذ نماید. 

نظارت سازمان بورس بر کارگزاران

سازمان بورس و اوراق بهادار از طریق مدیریت نظارت بر کارگزاران ذیل معاونت نظارت بر نهادهای مالی اقدام به نظارت بر کارگزاران می‌کند.

ماموریت مدیریت نظارت بر کارگزاران به این شرح می‌باشد: 

صدور مجوز تأسیس و مجوز فعالیت‌های گوناگون شرکت‌های کارگزاری فعال در بورس‌ها و بازار فرابورس  و نظارت بر آنها از طریق بازرسی. 

این مدیریت تحت نظر معاونت نظارت بر نهادهای مالی به منظور مساعدت به  توسعه متناسب شرکت‌های کارگزاری به عنوان یکی از مهمترین نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه و به روز نمودن امور آنها وظیفة بررسی و تهیه گزارشات جهت صدور و تمدید انواع مجوزها  توسط سازمان جهت تأسیس شرکت‌های کارگزاری و فعالیت‌های گوناگون آنها در بورس‌ها و بازار فرابورس و  بازرسی از شرکت‌های کارگزاری در هنگام بررسی شکایات و تخلفات رسیده می‌باشد. در ضمن  این مدیریت سالانه یک بار شرکت‌های کارگزاری را از طریق بازرسی و بررسی معیارهایی از قبیل  دفاتر، پرسنل، سیستم‌های کارگزاری و مالی، سایت، مشتریان، معاملات و غیره امتیاز بندی و رتبه‌بندی می‌نماید.

مدیریت نظارت بر کارگزاران از طریق دو اداره این نظارت را انجام می‌دهد: 

اداره امور کارگزاران

این اداره وظیفه بررسی درخواست‌های مجوز تأسیس و مجوز فعالیت‌های گوناگون توسط کارگزاران را به عهده دارد. در صدور مجوز، اداره مزبور به رتبه شرکت کارگزاری، سرمایه، امکانات دفتری، پرسنل دارای گواهینامه‌های حرفه‌ای لازم و نرم افزارهای متناسب با فعالیت اهمیت داده و آنها را بررسی  و بر اساس مقررات مربوطه اقدام می‌نماید.

اداره بازرسی کارگزاران

ماموریت "اداره بازرسی کارگزاران"، نظارت بر شرکت‌های کارگزاری از لحاظ تطبیق عملکرد آنها با مقررات، رتبه بندی آنها بصورت سالانه و پیشنهاد مقررات جدید یا پیشنهاد اصلاح مقررات قبلی می‌باشد. همچنین عملکرد مدیریت‌های امور اعضای شرکت‌های بورس اوراق بهادار، مدیریت بازرسی و امور اعضای شرکت بورس کالای ایران، مدیریت امور اعضای شرکت فرابورس و کانون کارگزاران نیز با توجه به دستورالعمل‌های تفویض وظایف و اختیارات مربوطه توسط این اداره بررسی و کنترل می‌شود. در صورت وجود گزارش شکایات و تخلفات مربوط به حوزۀ کارگزاران، این اداره اقدام به بازرسی از شرکت‌ کارگزاری نموده و مدارک و مستندات لازم جهت طرح تخلفات در مراجع قانونی را جمع‌آوری و ارائه می‌نماید.

حضور در جلسات کمیته سازش کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار به منظور رسیدگی به اختلافات پیش آمده بین سرمایه‌گذاران و کارگزاران و یا کارگزاران با یکدیگر و ایجاد سازش بین آنها در صورت امکان، حضور در جلسات کمیته رسیدگی به تخلفات کارگزاران به منظور رسیدگی به تخلفات احتمالی کارگزاران یا اشخاص وابسته به آنها و همچنین حضور در جلسات کمیته‌هایی دیگر نظیر کمیتۀ مبارزه با پولشویی از دیگر وظایف این اداره می‌باشد.

نظارت بر کارگزاران توسط سایر ارکان

علاوه بر سازمان بورس و اوراق بهادار، اداره‌های امور اعضای شرکت بورس اوراق بهادار تهران، بازرسی و امور اعضای بورس کالای ایران، مدیریت امور اعضای شرکت فرابورس ایران و کانون کارگزاران نیز با توجه به موارد تصویب شده اقدام به رصد و بازرسی عملیات کارگزاری می‌نمایند تا بهترین خدمات در اختیار مشتریان قرار گیرد. 

کفایت سرمایه کارگزاری‌ها از نظر الزامات سازمان بورس و اوراق بهادار

طبق دستورالعمل‌های سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت‌های کارگزاری باید حداقل سرمایه ثبتی الزامی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار را تامین نمایند و نیز الزامات دستورالعمل حداقل کفایت سرمایه نهادهای مالی مصوب هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار را تامین کنند.

طبق این دستورالعمل، نصاب‌های قابل قبول برای نسبت جاری تعديل‌شده و نسبت بدهی و تعهدات تعديل‌شده برای کارگزاری ها، به شرح جدول ذيل است:

نسبت‌ جاری تعديل شده و نسبت بدهی و تعهدات تعديل شده به شرح زير محاسبه می‌شوند:

• نسبت‌ جاری تعديل شده: حاصل تقسيم جمع دارايی های جاری تعديل شده بر جمع بدهی ها و تعهدات جاری تعديل شده است.
• نسبت بدهی و تعهدات تعديل شده: حاصل تقسيم جمع كل بده ها و تعهدات تعديل شده بر جمع كل دارايی های تعديل شده است.

در محاسبه اين نسبت‌ها، ارزش هر يك از اقلام دارایی، بدهی يا تعهدات با توجه به پايه محاسباتی قيد شده در پيوست‌های اين دستورالعمل، تعيين شده و در ضريب متناسب خود در جداول ياد شده، ضرب میگردد تا به يك قلم دارايی، بدهی يا تعهد تعديل شده، تبديل شود.

جمع بندی

کارگزاری‌ها با دریافت مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار، شروع به فعالیت می‌کنند و در معاملات اوراق بهادار و کالاهای پذیرفته شده به حساب خود و دیگران، می‌توانند نقش آفرینی کنند. این شرکت‌ها بسیار تحت نظارت قرار دارند و از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار، بورس اوراق بهادار تهران، شرکت فرابورس ایران، و شرکت‌های بورس کالا و بورس انرژی بازرسی و رصد می‌شوند تا بهترین خدمات را به مشتریان ارائه دهند.