بورس انرژی چیست؟ + راهنمای جامع
بورس انرژی یک بازار تخصصی است که برای خرید و فروش انواع انرژی‌ها و حامل‌های انرژی مانند برق، نفت، گاز و سایر محصولات مرتبط ایجاد شده است. این بازار به‌عنوان یکی از بورس‌های مهم و نوین، بستری فراهم می‌کند که در آن معامله‌گران می‌توانند به‌صورت شفاف و کارآمد به خرید و فروش انرژی بپردازند. در این مقاله به بررسی بورس انرژی، مزایا و چگونگی انجام معاملات در آن خواهیم پرداخت. چنانچه می‌خواهید با سازمان دهی بورس ایران بیشتر آشنا شوید مقاله ارکان بازار سرمایه را بخوانید.
موضوع فعالیت شرکت بورس انرژی
شرکت بورس انرژی به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های بورس اوراق بهادار ایران، وظیفه ایجاد و توسعه بازارهای مربوط به انرژی را بر عهده دارد. این شرکت با هدف شفاف‌سازی و کاهش هزینه‌های معاملاتی در حوزه انرژی، تلاش می‌کند تا محیطی امن و کارآمد برای معامله‌گران و سرمایه‌گذاران فراهم کند. موضوع فعالیت این شرکت شامل:
- خرید و فروش برق، نفت، گاز و سایر حامل‌های انرژی
- مدیریت و راهبری بازارهای انرژی
- ارائه خدمات مشاوره‌ای و آموزشی در حوزه انرژی
- تسهیل معاملات انرژی با استفاده از ابزارهای مالی مدرن
بازارهای بورس انرژی
بازار فیزیکی
بازار فیزیکی بورس انرژی به معاملات واقعی و فیزیکی حامل‌های انرژی اختصاص دارد. در این بازار، خریداران و فروشندگان به‌صورت مستقیم به معامله محصولات انرژی می‌پردازند. این بازار شامل:
- برق
- نفت خام و فرآورده‌های نفتی
- گاز طبیعی
- فرآورده‌های پتروشیمی
بازار مشتقه
بازار مشتقه بورس انرژی به معاملات ابزارهای مالی مشتقه مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله مربوط به حامل‌های انرژی می‌پردازد. این بازار به معامله‌گران امکان می‌دهد تا ریسک‌های مربوط به نوسانات قیمت انرژی را مدیریت کنند.
بازار فرعی
بازار فرعی بورس انرژی برای معاملات محصولاتی که به دلایل مختلف در بازارهای اصلی پذیرفته نمی‌شوند، طراحی شده است. این بازار فرصت‌هایی را برای معامله‌گران ایجاد می‌کند تا بتوانند به معامله محصولات انرژی با شرایط خاص بپردازند.
بازار اوراق بهادار
بازار اوراق بهادار بورس انرژی شامل معاملات اوراق بهادار مبتنی بر انرژی است. این اوراق بهادار شامل اوراق مشارکت، اوراق صکوک و سایر ابزارهای مالی مرتبط با حوزه انرژی می‌باشد. این بازار به جذب سرمایه‌های جدید و توسعه پروژه‌های انرژی کمک می‌کند.
مزایای پذیرش و معامله در بورس انرژی ایران
- شفافیت و کاهش ریسک: معاملات در بورس انرژی به‌صورت شفاف و نظارت‌شده انجام می‌شود، که این امر به کاهش ریسک‌های مرتبط با معاملات کمک می‌کند.
- کاهش هزینه‌ها: پذیرش و معامله در بورس انرژی به کاهش هزینه‌های معاملاتی منجر می‌شود، زیرا نیاز به واسطه‌های متعدد کاهش می‌یابد.
- دسترسی به بازارهای بین‌المللی: بورس انرژی ایران به شرکت‌ها و معامله‌گران امکان دسترسی به بازارهای بین‌المللی انرژی را فراهم می‌کند.
- افزایش نقدشوندگی: وجود بازارهای متنوع در بورس انرژی به افزایش نقدشوندگی و تنوع‌پذیری معاملات کمک می‌کند.
کارمزد معاملات بورس انرژی
کارمزد معاملات در بورس انرژی بر اساس نوع معامله و محصول متفاوت است. این کارمزدها شامل کارمزدهای پذیرش، کارمزدهای معاملاتی و کارمزدهای تسویه و تحویل می‌باشند. این هزینه‌ها به‌صورت مشخص و شفاف تعیین شده و در هنگام انجام معاملات به اطلاع معامله‌گران می‌رسد.
کارمزد معامله در بازارهای فیزیکی و برق 0.00486 ارزش معامله، در بازار بازار مشتقه-تابلوی سلف موازی استاندارد 0.00145 ارزش معامله، در بازار سایر اوراق بهادار قابل معامله-تابلوی گواهی ظرفیت 0.0052 ارزش معامله و بازار سایر اوراق بهادار قابل معامله-تابلوی گواهی سپرده حامل‌های انرژی 0.0048 ارزش معامله است.
برای مشاهده ریز کارمزد معاملات می‌توانی به سایت بورس انرژی مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: بورس کالا چیست؟
راهنمای ثبت نام و دریافت کد معاملاتی بورس انرژی
فعالان بورس انرژی اعم از خریداران و فروشندگان باید قبل از انجام معاملات در بورس انرژی کد معاملاتی اخذ کنند، لذا فرآیند دریافت کد معاملاتی انرژی به شرح ذیل خواهد بود :
- ابتدا فرد باید این 3 فرم اطلاعاتی تشخیص هویت مشتریان حقوقی، برگه‌ی درخواست کد مشتریان حقوقی، اطلاعیه ریسک ( این برگه مخصوص مشتریانی است که در بازار مشتقه فعالیت می کنند، لذا فقط فعالان بازار برق بورس انرژی باید این فرم را پر کنند) آماده کنند و برای کارگزاری ارسال کنند.
- در مرحله دوم متقاضی باید این اطلاعات را برای کارگزاری آماده و ارسال کند: اساسنامه، شناسه ملی، شرکتنامه، آگهی روزنامه رسمی در خصوص تاسیس و آخرین تغییرات آن، پروانه بهره برداری، اطلاعیه آخرین تغییرات مدیران صاحبین امضای مجاز، ترکیب سهامداران، مالکین یا شرکای بالای ده درصد، موسسین، اعضای هیأت مدیره و مدیرعامل، بازرسین، حسابداران و نشانی محل سکونت آنها
- متقاضی در مرحله آخر باید نسبت به تحویل اصل و یا کپی برابر اصل مدارک شناسایی و هویتی زیر اقدام نماید: مدارک شناسایی صاحبان امضای مجاز و اعضای هیأت مدیره شامل شناسنامه، کارت ملی و تمامی صفحات مدارک مذکور
قراردادهای قابل معامله در بورس انرژی
در بورس انرژی ایران، طیف وسیعی از قراردادها برای معامله وجود دارد که به شرکت‌ها و معامله‌گران امکان می‌دهد تا با استفاده از ابزارهای مالی متنوع، به بهبود مدیریت ریسک و افزایش بهره‌وری خود بپردازند. قراردادهای قابل معامله در بورس انرژی به شرح زیر است :
قراردادهای نقدی
قراردادهای نقدی در بورس انرژی به خرید و فروش حامل‌های انرژی با تسویه فوری اشاره دارد. این قراردادها برای معاملات فیزیکی و واقعی انرژی استفاده می‌شوند و تسویه آنها به‌صورت نقدی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام می‌شود. برخی از ویژگی‌های قراردادهای نقدی عبارتند از:
- تحویل فوری: انرژی به‌صورت فوری و در زمان معامله تحویل داده می‌شود.
- ریسک پایین: ریسک‌های مربوط به نوسانات قیمت در این نوع قرارداد کمتر است.
- ساده و شفاف: فرایند معامله ساده و شفاف بوده و نیاز به پیچیدگی‌های قراردادهای مشتقه ندارد.
قراردادهای آتی
قراردادهای آتی (Futures Contracts) از مهم‌ترین ابزارهای مدیریت ریسک در بازارهای مالی و بورس انرژی هستند. این قراردادها به معامله‌گران امکان می‌دهند تا حامل‌های انرژی را با قیمت مشخص و در تاریخ معین در آینده معامله کنند. ویژگی‌های اصلی قراردادهای آتی عبارتند از:
- مدیریت ریسک: کمک به کاهش ریسک‌های ناشی از نوسانات قیمت.
- تحویل در آینده: تحویل حامل‌های انرژی در تاریخ مشخصی در آینده.
- مارجین و تسویه: نیاز به پرداخت مارجین و انجام تسویه حساب در دوره‌های مشخص.
قراردادهای اختیار معامله
قراردادهای اختیار معامله (Options Contracts) به معامله‌گران این امکان را می‌دهد تا حق (نه الزام) خرید یا فروش حامل‌های انرژی را در تاریخ معین و با قیمت مشخص داشته باشند. این قراردادها شامل دو نوع هستند:
- اختیار خرید (Call Options): حق خرید حامل‌های انرژی با قیمت مشخص در آینده.
- اختیار فروش (Put Options): حق فروش حامل‌های انرژی با قیمت مشخص در آینده. ویژگی‌های این نوع قراردادها عبارتند از:
- حق بدون الزام: معامله‌گر می‌تواند از حق خود استفاده کند یا از آن صرف‌نظر کند.
- پوشش ریسک: امکان پوشش ریسک نوسانات قیمت برای معامله‌گران.
قراردادهای سلف
قراردادهای سلف (Forward Contracts) مشابه قراردادهای آتی هستند اما تفاوت‌های کلیدی دارند. این قراردادها به‌طور مستقیم بین دو طرف معامله انجام می‌شوند و شرایط و ضوابط آنها به‌صورت توافقی تعیین می‌شود. ویژگی‌های قراردادهای سلف عبارتند از:
- توافق مستقیم: شرایط و ضوابط قرارداد به‌طور مستقیم بین دو طرف تعیین می‌شود.
- عدم استانداردسازی: برخلاف قراردادهای آتی، قراردادهای سلف استاندارد نیستند و به‌صورت توافقی تنظیم می‌شوند.
- تحویل در آینده: حامل‌های انرژی در تاریخ مشخصی در آینده تحویل داده می‌شود.
